غربالگری و معاینه مستمر سالمندان فراموش نشود

بیشترین مشکلات و گلایه سالمندانی که به کیلنیک‌ها مراجعه می‌کنند در چه زمینه‌ای است؟
بزرگ‌ترین و بیشترین مشکل در سالمندان، تنهایی، انزوا، مشکلات روحی و روانی و به عبارتی همان افسردگی است.

چه عواملی در ابتلا سالمندان به این بیماری مؤثر است؟
این بیماری علت‌های زیادی از جمله عوامل فیزیولوژیکی دارد. با افزایش سن عملکرد مغز و هورمون‌ها تغییر می‌کنند که گاهی موجب افسردگی‌های کوتاه مدت می‌شود. از دست دادن همسر، فرزند و هر عزیزی می‌تواند باعث افسردگی شود. کاهش فعالیت‌های روزمره، بی‌رغبتی به انجام بعضی از فعالیت‌ها، انزوا و عدم تحرک از جمله عوامل افسردگی در سالمندان است. از بعضی اتفاقات نمی‌توان عبور کرد، اما از بعضی موارد مثل قطع ارتباطات اجتماعی می‌توان پیشگیری کرد. توصیه می‌کنم ارتباطات سالمندان را با گروه‌های هم سن و سالشان افزایش دهید. برای پیشگیری از این بیماری توجه به سلامت فیزیکی و روحی سالمندان حائز اهمیت است. اگر مراحل اولیه این بیماری مثل بی‌انگیزه شدن و انزوا طلبی را متوجه شدید، حتماً آن‌ها را پیش یک مشاور و پزشک ببرید. تشویق به انجام فعالیت‌های روزانه مانند ورزش، پیاده‌روی، خرید کردن، ارتباط با افراد مختلف و در کل عوامل تحریک کننده مغز مثل حل معما، جدول، بازی با نوه‌ها و حفظ ارتباطات اجتماعی، تغذیه و خواب مناسب در پیشگیری از افسردگی سالمندان مؤثر است.

به مشکلات فیزیکی سالمندان هم اشاره‌ای می‌کنید؟
از جمله مشکلات فیزیکی سالمندان فشار خون، دیابت، مشکلات عضلانی – اسکلتی، قلبی و عروقی است که آن‌ها را تهدید می‌کند. این مشکلات معمولاً هم در زنان هم در مردان به یک میزان است، اما مشکلات عضلانی، پوکی استخوان، اختلال حواس و آلزایمر بیشتر در زنان و مشکلات قلبی و عروقی و دیابت بیشتر در مردان دیده می‌شود.

خانواده سالمند و خود سالمندان برای حفظ سلامتی‌شان چه ملاحظات بهداشتی را باید رعایت کنند؟
سالمندان نباید منتظر بیمار شدن باشند و باید به طور دوره‌ای غربالگری و معاینه کامل پزشکی شوند. چراکه خیلی از بیماری‌های سالمندی علامتی ندارند. مثلاً ممکن است فردی دچار بیماری دیابت شود، اما جز ضعف و بی‌حالی علامتی نداشته باشد یا فرد دچار پوکی استخوان شود، اما بدون علامت باشد و تا وقتی برای او مشکلی پیش نیاید متوجه نشود.
نکته دیگری که می‌تواند به حفظ سلامتی سالمندان کمک کند مصرف مایعات به اندازه کافی است. معمولاً در دوره سالمندی سیستم تشنگی مختل می‌شود و به‌رغم کم آبی شدید، سالمند احساس تشنگی نمی‌کند. بنابراین اگر محدودیت و منعی برای مصرف آب توسط پزشک معالج داده نشده است، سالمندان باید در طول شبانه روز حدود هزارو ۸۰۰ تا ۲ هزار سی‌سی مایعات مصرف کنند.
سالمندان باید خواب کافی و منظمی در طی شب و چیزی حدود ۶ تا ۷ ساعت خواب شبانه با کیفیت داشته باشند؛ لذا نباید در طول روز بخوابند. نکته دیگر تحرک است که در دوره سالمندی باید روزانه نیم ساعت حرکات عضلانی داشته باشند. خیلی از بیماری‌های دوره سالمندی ریشه در بی‌تحرکی دارد و ورزش و فعالیت فیزیکی در این دوره بسیار مهم است. مورد دیگر که اخیرا توجه بیشتری به آن می‌رود، تعاملات اجتماعی و ارتباطات با دیگران به خصوص هم سن و سالانشان است. رهایی از تنهایی و انزوا در دوره سالمندی بسیار مهم است، همان چیزی که تهدید جدی در جامعه امروز است یعنی آشیانه خالی و تنهایی، که بخش زیادی از سالمندان با آن درگیر هستند. همه این موارد عواملی برای بیمار شدن سالمندان است لذا هر چه بیشتر پیشگیری کنند دوره سالمندی بهتری خواهند داشت.

به خواب مناسب شبانه اشاره کردید، اما دیده می‌شود بعضی از سالمندان که خواب شبانه شان آشفته است خودسرانه یا با تجویز پزشکان قرص خواب استفاده می‌کنند. آیا شما مصرف این نوع دارو را توصیه می‌کنید؟
این گروه از جامعه بازنشستگی و سالمندی که به صورت خودسرانه به دارو‌های خواب‌آور روی می‌آورند بدانند بدترین راه را انتخاب کرده‌اند. معمولاً یکی از علت‌های اصلی اختلال خواب، چرت‌های روزانه است. اگر بهداشت خواب رعایت شود بیش از ۸۰ درصد از اختلال خواب سالمندان مرتفع می‌شود، اما باید دقت کنند در طول روز نخوابند و تابع نظم مشخصی باشند. بهترین ساعت شروع خواب ۱۰ تا ۱۱ شب است. حتماً در طول روز، نیم ساعت تحرک داشته و فاصله بین شام تا خواب را حداقل سه ساعت قرار دهند. شام سنگین نخورند و محل خواب مشخصی داشته باشند و مدام جابه‌جا نشوند.

توصیه کردید سالمندان حتماً در روز تحرک داشته باشند. اگر سالمندی مشکل حرکتی داشته باشد چگونه این نوع فعالیت را انجام دهد؟
وقتی حرف از تحرک می‌زنیم الزام پیاده روی یا قدم زدن در پارک نیست. خیلی از آن‌ها می‌توانند در استخر‌ها راه بروند. هیچ وقت برای انجام فعالیت‌های فیزیکی دیر نیست و در هر زمان و در هر شرایطی می‌توان این حرکات را انجام داد.