سالمندان را تنها نگذاریم

نهم مهرماه مصادف با اول اکتبر به نام روز جهانی سالمند نامگذاری شده است. به همین مناسبت هر ساله در ایران هم برنامه‌های مختلفی برگزار می‌شود که از جمله آنها مراسم همایش ملی تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند توسط انجمن علمی سالمندی ایران و با مشارکت دستگاه و انجمن‌های مختلف از جمله انجمن مددکاران اجتماعی ایران است.

این یادداشت هم بابهره‌گیری از سند ملی سالمندان به بهانه این مناسبت نوشته می‌شود. براساس مفاد سند ملی سالمندان، سالمندی جمعیت یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های بشری است که مرهون پیشرفت و رشد تکنولوژی، گسترش مراقبت‌های بهداشتی اولیه، پیدایش تکنولوژی‌های جدید در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها، اجرای موفقیت‌آمیز برنامه تنظیم خانواده، بهبود شرایط اقتصادی ـ اجتماعی و به دنبال آن کاهش مرگ و میر، زاد و ولد و افزایش امید به زندگی است.

در حالی که این موفقیت بزرگ، بدون برنامه‌ریزی، آمادگی و سیاستگذاری صحیح می‌تواند به یکی از چالش‌های بزرگ کشورها مبدل شود. سالمندی جمعیت بر اثر کاهش مرگ و میر و افزایش امید به زندگی در بدو تولد و دیگر گروه‌های سنی از یک سو و کاهش باروری که باعث کاهش سهم جمعیت زیر ۱۵سال خواهد شد از سوی دیگر، پدیدار شده و سبب برهم خوردن تعادل گروه‌های سنی در کل جمعیت می‌شود،

به طوری که نسبت جمعیت سنین ۶۰ سال و بالاتر نسبت به دیگر گروه‌های سنی افزایش چشمگیر می‌یابد. آخرین پیش‌بینی‌های جمعیتی، نشان می‌دهد امید به زندگی در بدو تولد در جهان از ۲/۶۴ در سال ۱۹۹۰ به ۶/۷۲ در سال ۲۰۱۹ رسیده است و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۵۰ از مرز ۱/۷۷ سال بگذرد. در سال ۲۰۱۹ از هر ۱۱ نفر در جهان یک نفر ۶۵ سال و بالاتر است (۹درصد)؛ در حالی که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۵۰ به یک نفر از هر ۶ نفر (۱۶درصد) برسد.

در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار در تاریخ، تعداد افراد ۶۵ سال و بالاتر در جهان از تعداد افراد زیر ۵ سال بیشتر شد. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه، در این سال‌ها سرعت رشد افراد ۸۰ سال و بالاتر به نسبت سایر سنین بیشتر است و تعداد این افراد از ۱۴۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۲۶ میلیون نفر در ۲۰۵۰ (یعنی سه برابر) خواهد رسید.

سرشماری‌های انجام شده در کشور نیز مبین روند رو به رشد جمعیت سالمند در ایران است. جمعیت سالمندی در ایران طی حدود ۴۲ سال از ۵ درصد در سال۱۳۵۵ به ۱۰ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده است (۲ برابر شدن جمعیت سالمندی) و مجدداً طی حدود ۲۱ سال، در سال ۱۴۲۰ به ۲۰درصد خواهد رسید (۲ برابر شدن مجدد جمعیت سالمندی)، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان، دو برابر شدن جمعیت سالمندی در طول بیش از صد سال اتفاق افتاده است و کشور ما از جمله کشورهای واجد بالاترین شیب و شتاب افزایش جمعیت سالمندی در جهان است.

افزایش سریع جمعیت سالمندان کشور، واقعیتی غیرقابل انکار است و تأثیر قابل توجهی بر افراد سالمند، خانواده‌ آنها و جامعه دارد. در صورت برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های صحیح؛ این افزایش جمعیت می‌تواند فرصت مناسبی برای همه باشد؛ در غیر این صورت، مشکلات جدی برای سالمندان، خانواده‌ها و جامعه به‌همراه دارد.

تاملی به این وضعیت نشان می‌دهد که لازم است در چند حوزه برای کاهش دغدغه سالمندان و به‌ویژه زنان سالمند تمهیداتی اتخاذ شود:

– فراگیری و پوشش کامل خدمات بیمه‌ای
– دردسترس قرار داشتن خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبتی از سالمندان
– توجه به ارتقای سلامت روانی سالمندان
– بسترسازی برای مشارکت اجتماعی زنان سالمندان در خانواده، محیط‌های اجتماعی و محله‌ها
– برنامه‌ریزی برای ارتقای کیفیت برنامه‌های اوقات فراغت زنان
– حمایت اجتماعی کافی از سالمندان و به‌ویژه سالمندان نیازمند در محیط‌های شهری و روستایی
– حمایت از سالمندان دارای نیازهای خاص، معلولیت، بیماری‌های صعب العلاج و…
– رصد علمی وضعیت سالمندان و متناسب‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌های بر اساس داده‌ها و شواهد مبتنی بر جامعه
– تربیت نیروی انسانی متخصص در حوز‌ه‌های سلامت جسمی، روانی و اجتماعی از جمله مددکاری اجتماعی
– برنامه‌ریزی برای ادغام اجتماعی سالمندان در جامعه از جمله زنان سالمند تنها متناسب با توانایی‌ها و ظرفیت‌های که دارند که شعار سال ۱۴۰۱ انجمن مددکاران اجتماعی ایران هم هست.
– افزایش سواد رسانه‌ای سالمندان و چگونگی استفاده از تکنولوژی‌ها در جهان کنونی که عصر تکنولوژی‌ها و فضای مجازی و… است.
– توسعه خدمات از راه دور برای سالمندان در حوزه‌های جسمی، توانبخشی، مددکاری اجتماعی
– توجه به نیازها و مشکلات بازنشستگان که گروه اصلی حوزه سالمندی را تشکیل می‌دهند.
– بااین امید که سالمندان جایگاه واقعی خود رابیش از پیش در جامعه به‌دست آورند و تنهایی خاطره‌شان را آزرده نکند.