چگونه سلامت بازنشستگان و سالمندان حفظ می‌شود؟

نسیم علی‌پور ، اظهار کرد: بازنشستگی و سالمندی اغلب به عنوان پدیده‌های به هم مرتبطـی مطرح هـستند که عموما در تقارن زمانی با یکدیگر پدید می‌آیند؛ این شرایط برای بـسیاری از اشخاص همـراه با تغییر و تحولاتی است که در ابعاد روانی و جسمی اتفاق می‌افتد و این تغییرات می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

وی با اشاره به چگونگی بهبود کیفیت زندگی سالمندان بازنشسته افزود: این افراد باید از افسردگی جلوگیری و در صورت افسرده شدن آن را درمان کنند. تعداد زیادی از سالمندان تحت تأثیر افسردگی قرار دارند که این مساله می‌تواند به دلیل یک عامل محرک مانند از دست دادن همسر، نداشتن توانایی در بسیاری از کارها در خانه ماندن یا بازنشستگی باشد. همچنین می‌تواند ناشی از ابتلا به بیماری یا حتی مصرف دارو باشد.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به علائم افسردگی افزود: معمولا افسردگی دارای نشانه‌هایی از جمله غم و اندوه مداوم، احساس ناامیدی،‌ تحریک‌پذیری، از دست دادن علاقه، خستگی، مشکل خواب و تمرکز و درد بدون علت جسمی است.

علی‌پور بیان کرد: درخواست کمک از دیگران، صحبت کردن با دوستان و خانواده درباره احساسات و نگرانی‌ها، مشغول کردن خود به کارهای خانه، آشپزی، خیاطی، پرداختن به کارهای مورد علاقه، حفظ کردن ارتباطات با دیگران، خارج شدن از منزل و پیاده‌روی در پارک، رفتن به مراکز تجمعی مخصوص سالمندان، فرهنگسراها، مراکز روزانه، کلوپ‌های سالمندان، رفتن به مسافرت با دوستان و خانواده، شرکت در کارهای داوطلبانه، پرهیز از استعمال دخانیات، فعایت بدنی منظم، خواندن کتاب و مجله و انجام تمرینات آرام‌سازی از جمله توصیه‌هایی هستند که می‌توانند برای درمان افسردگی موثر باشند.

وی با تاکید بر افزایش فعالیت بدنی بازنشسته‌ها و سالمندان گفت: با افزایش سن تغییرات متعددی در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد می‌شود، قدرت عضله قلب کاهش می‌یابد و ظرفیت ریه برای جذب اکسیژن کم می‌شود اما می‌توان با انجام فعالیت‌های بدنی ساده با این تغییرات مقابله کرد.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان ادامه داد: فعالیت بدنی عامل حفظ و حتی تقویت ظرفیت‌های قلبی، ریوی، عصبی و اسکلتی در سالمندان است و مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عروقی قلب، سرطان روده بزرگ و افزایش قند خون بزرگسالی را کاهش می‌دهد و در کنترل چاقی، کلسترول بالا و فشارخون نیز موثر است. علاوه بر این، فعالیت بدنی یکی از عوامل مهم برای قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان و محکم شدن استخوان‌ها است و از افسردگی‌های دوران سالمندی جلوگیری می‌کند.

علی‌پور عنوان کرد: سالمندانی که سه بار در هفته ورزش می‌کنند، عملکرد اجتماعی و نشاط بالاتری دارند و این کار موجب ارتقای کیفیت زندگی سالمندان می‌شود.

وی با تاکید بر توجه به تغذیه صحیح بیان کرد: با افزایش سن، توده عضلانی و سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد، مصرف غذا کمتر شده و همچنین تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که احتمال سوءتغذیه را بیشتر می‌کند. اضافه وزن، فشارخون بالا، چربی خون بالا و قندخون بالا از مشکلات شایعی هستند که تغذیه صحیح یکی از راه‌های کنترل آن‌ها است.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان گفت:  با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات روزانه ۶ تا ۸ لیوان و ترجیحا آب و مواد با فیبر بالا مانند نان کامل گندم و میوه‌هایی مثل گلابی رسیده، آلو و زردآلو اهمیت دارد.

وی افزود: تاکید می‌شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ شده، چربی‌های اشباع شده شامل چربی پنهان در گوشت، انواع روغن جامد و کره، سس مایونز، سبزی‌های نفاخ مثل کلم، گل کلم، پیاز و …. استفاده نکنند.

علی‌پور عنوان کرد: با توجه به اینکه در سالمندان نیاز به انرژی کاهش می‌یابد، پروتئین مورد نیاز بدن باید از منابع کم‌کالری و با کیفیت مانند گوشت‌های کم‌چربی، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، فرآورده‌های لبنی بدون چربی یا کم‌چربی تأمین شود.

وی افزود: مصرف ماهی به دلیل داشتن چربی مفید امگا ۳، سبب کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود بنابراین توصیه می‌شود حداقل دوبار در هفته ماهی مصرف شود.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان گفت:‌ جذب کلسیم و ویتامین D بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع غنی کلسیم مانند شیر و لبنیات و ویتامین D مانند نور آفتاب، جگر و روغن کبد ماهی افزایش می‌یابد.

وی افزود: به جای روغن‌های جامد، کره، مارگارین و چربی‌های حیوانی از روغن‌های مایع مثل روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن ذرت استفاده شود.

علی‌پور بیان کرد: برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند، در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می‌شود. توصیه می‌شود تعداد وعده‌های غذایی سالمندان به حداقل پنج وعده در روز افزایش داده شود و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود. همچنین در سالمندانی که جویدن غذا برای آن‌ها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مانند انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می‌شود.

وی افزود: این افراد نباید چای و قهوه غلیظ مصرف کنند و استفاده از این مواد غذایی نیز باید پس از ساعت ۶ بعد از ظهر محدود شود. پس از صرف شام و شب‌ها نباید از چای و قهوه استفاده شود زیرا موجب بیداری فرد خواهد شد. البته در صورت کم خوابی، مصرف یک لیوان شیر قبل از خواب توصیه می‌شود.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان با تاکید بر لزوم افزایش تعامل اجتماعی سالمندان بیان کرد: انزوا در سالمندان یا تنهایی، ناشی از روابط اجتماعی بی کیفیت یا فقدان این روابط است. انزوای اجتماعی در نهایت موجب افسردگی‌ سالمندان می‌شود. اغلب سالمندان به علت فوت همسر، نزدیکان و بستگان، همچنین بیرون رفتن فرزندان از خانواده، کاهش شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی آن‌ها و دچار تنهایی و انزوای اجتماعی می‌شوند.

وی افزود: نیروی جسمی و روانی سالمندان نیز در گذر زمان کاهش می‌یابد. بیشتر سالمندان تنها زندگی می‌کنند و حتی اگر از لحاظ مالی مشکلی نداشته باشند، باز هم به توجه اطرافیان، فرزندان و پرستار خود نیاز دارند. سالمندان نیاز زیادی به توجه عاطفی از سوی اطرافیان خود دارند.

علی‌پور بیان کرد: استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی مانند تماشای زیاد تلویزیون و استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی موجب کاهش حضور فرد در خارج از منزل شده و ارتباطات شخصی سالمند با دیگران را تحت تاثیر قرار می‌دهد بنابراین توصیه می‌شود برای کاهش انزوای سالمندان، استفاده از رسانه‌های اجتماعی کاهش یابد.

کارشناس سلامت سالمندان و میانسالان مرکز بهداشت خوزستان  گفت: این افراد باید وقت بیشتری را خارج از خانه بگذارنند؛ پیاده‌روی در بیرون از خانه و حضور در پارک‌ها منجر به  افزایش تعامل اجتماعی و کاهش انزوا در سالمند می‌شود.

وی افزود: یادگیری مهارت‌های جدید نیز موجب تقویت حس ارزشمندی در سالمند می‌شود و می‌تواند به افزایش تعاملات اجتماعی سالمند کمک بسیاری کند.

علی‌پور با بیان اینکه با افزایش سن احتمال فراموش کاری بیشتر می‌شود که بیشتر این موارد در به یاد آوردن حوادث اخیر دیده می‌شود، گفت: قرار دادن وسایلی که بیشترین استفاده را دارند مانند کلید و عینک در جای مشخص، انجام فعالیت‌های فکری، گوش دادن به اخبار رادیو و تلویزیون و بازگو کردن آن‌ها برای دیگران، ‌مطالعه روزانه،‌ تعریف کردن خاطرات گذشته و نوشتن خاطرات روزانه، قصه گفتن برای نوه‌ها، انجام بازی‌های فکری مثل شطرنج، مشاعره با دوستان، حل جدول، استفاده از تقویم جیبی برای یادداشت کردن تاریخ‌های مهم، استفاده از دفترچه یادداشت برای نوشتن پیغام‌های تلفنی، خودداری از مصرف خودسرانه داروها، استفاده از ظروف یادآور داروها و تغذیه مناسب از جمله مواردی هستند که برای تقویت حافظه در سالمندان توصیه می‌شوند.