طرح دفتر امور فرهنگی

عنوان طرح: خانواده کارآمد اسلامی-بالیدگی و کرامت سالمند

مقدمه:

توجه به این نکته که ۸۰ درصد رشد سالمندی جمعیت در کشورهای در حال توسعه صورت می پذیرد تمامی ارکان جامعه از خانواده ها تا سیاستگزاران، مسئولین و  برنامه ریزان را نسبت به این سرمایه های عظیم انسانی، متعهد و حساس می نماید.

حساس از آن جهت که چگونه می توان با اتخاذ استراتژی مناسب از تجربه،تبحر و خردورزی آنان به عنوان سرمایه ای اجتماعی در مسیر تحقق اهداف جامعه  استفاده نمود.

از منظری جامعه شناختی به این مقوله روشن می شود که در اکثر جوامع بشری خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد اجتماعی درشکل گیری شخصیت افراد و از اصلی ترین عوامل برای بالفعل سازی ظرفیت ها وتوانمندی های اعضای خانواده و سالمندان بوده که برآیند آن موجبات پیدایش انسان رشد یافته و بالنده را فراهم می کند.

تاچندی پیش خانواده به رهبری سالخوردگان ودر قالب گسترده اداره می شد، سالمند ترین مردان خانواده پرقدرت ترین افراد خانواده بودند و  ریش سفیدی و احترام سالمند رعایت می شد و با لطبع سالمندان از صلابت، اقتدار،عزت و کرامت بالاتری برخوردار بوده و در نتیجه احساس مفید بودن می کردند.

محمد بهمن بیگی از پژوهشگران حوزه جامعه شناسی خانواده درتوصیف ویژگی های ازدواج در عشایر فارس می نویسد: خواستگاری دختران توسط ریش سفیدان انجام می گرفت زیرا شخصیت اینان در تصمیم صاحبان دختر موثر بوده و با وجود عدم رضایت خانواده دختر- به پاس ادب و  احترام – با پیشنهاد آنان موافقت می شد.

این در حالی است که تغییر بافت فرهنگی و اجتماعی در جهان امروز چالش های متعددی را در زمینه مناسبات خانوادگی و منزلت سالمند بوجود آورده است که مستلزم  بررسی می باشد.

بیان مسئله:

سبک زندگی مبتنی بر مدرنیته موجب کوچکترشدن نهاد خانواده و از بین رفتن نظام ارزشها و مناسبات درون خانوادگی  شده است بطوری که  زندگی آپارتمانی به عنوان نماد سبک زندگی مدرن باعث کاهش امکان زندگی سالمندان در کنار خانواده ها شده و در نتیجه یا خانواده ها سالمندان خود را به مراکز سپرده و یا از خود منفک می کنند و دستاورد آن چیزی جز احساس گناه برای خانواده ها و از بین رفتن عزت- اقتدار کرامت و در نهایت رکود و بیماریهای روان شناختی برای سالمندان نبوده است.

اینک سوالی که به ذهن متبادر می شود آن است که راه برون رفت از این پدیده اجتماعی مبتلا به اکثر جوامع و خانواده های مدرنیته چیست؟

عامل تلطیف کننده فضای ملتهب اخلاقی و انسانی جوامع و خانواده های قرن بیست و یکم کدام است؟ پاسخ این پرسش ما را به سبک زندگی دینی و اسلامی رهنمود می کند.

سبک زندگی دینی یعنی زندگی سعادتمندانه،زندگی در سایه امنیت، آرامش و اخلاق-زندگی آن گونه که طبع و فطرت سالم هر انسانی می پسندد و هر عقل سلیمی آن را تایید میکند پژوهش ها گواه آنند که براساس منابع دینی، ایمان به خدا، اعتقاد به رسالت، امامت و زندگی پس از مرگ مهمترین باورهای دینی اند که از طریق معنادهی به زندگی خانوادگی-مواجهه مساله مدار با مشکلات درون خانوادگی و اصلاح روابط بین فردی بر کارآمدی خانواده ها و حفظ کرامت اعضای خانواده و بالاخص سالمندان تاثیر می گذارد لذا با عنایت به مشکلات مذکور ضرورت وجود خانواده کارآمد اسلامی به عنوان بستر احیای عزت وکرامت سالمندان بسار ضروری وانکار ناپذیر می نماید.

 هدف کلی:

نهادینه سازی سبک زندگی دینی با رویکرد اسلامی به منظور ارتقاء سطح کارآمدی نظام خانواده و افزایش کرامت سالمندان (مهندسی دانش و ظرفیت های فطری نظام خانواده با تاکید بر احیای حرمت ها)

اهداف جزئی:

۱-  تجلی عینیت گرایی و واقع گرایی حقایق بلند اسلامی و قرآنی در طیف وسیعی ازخدمات خانواده محور از پیشگیری و درمان تا بالیدگی

۲-  ارائه مدلی فراگیر از نقش آموزه های دینی(اسلامی) به عنوان الگویی راهبردی ـ هستی شناسانه و توحیدی نسبت به جامعه و خانواده

۳- ارائه مدلی آموزشی از کارآیی دستورالعملها و آموزه های دینی (اسلامی) به خانواده ها وسالمندان جهت افزایش ظرفیت انسانی (سطح خویشتن داری، تحمل،گذشت)و شکوفایی معنوی (نشاط ،هدفمندی و کمال)

۴-  تغییر دیدگاه خانواده و جامعه به سالمند و مقوله سالمندی و تبیین آن از منظر اسلامی

۵-  جذب حداکثری خانواده ها و تشویق آنها به استفاده از مدلهای دینی ( اسلامی ) در امور خانوادگی

۶-  توسعه کمی و کیفی خانواده های کارآمد منطبق بر سبک زندگی دینی و افزایش کرامت سالمندی

روش اجرا:

       مرحله اول:

مرحله اول از اجرای این طرح را می توان از طریق خانه های سلامت اداره سلامت معاونت اجتماعی شهرداری تهران که از سالهای گذشته با هدف ارتقای آگاهی، توانمند سازی و جلب مشارکت شهروندان در مقوله سلامت در محلات مناطق ۲۲ گانه تهران راه اندازی شده اند محقق ساخت.

در واقع می توان در راستای طرح شبکه سلامت یار که در جهت محله محوری از سالها پیش توسط شهرداری راه اندازی شده است اقدام به جذب نیروهای داوطلب پروژه ای و ساعتی از رشته های وابسته نموده و پس از آموزش این افراد (به عنوان سلامت یار) به آنان یک بلوک جمعیتی به عنوان حوزه فعالیتشان ارائه داد.

در این طرح، هر منطقه برای پوشش دهی بهتر از سوی سلامت یاران به بلوک های جمعیتی  ۱۵۰۰ تا ۲ هزار نفری تقسیم و به یک سلامت یار ارائه می شود و سلامت یاران با ایجاد بانک اطلاعاتی ای که شامل فراوانی خانواده های سالمند، نیازسنجی ازخانواده ها و شناسایی خانه ها،مساجد و مدارس به عنوان پایگاهای مردمی می شود ضمن شناخت بیشتر از بلوک تحت سرپرستی خود به عملیاتی نمودن محتویات بسته آموزشی تهیه شده(مرتبط با مقولات خانواده و سالمندی) در قالب کارگاه ها، نشستها، سخنرانی ها، ارائه بروشورهای آموزشی ، مشاوره های  پیشگیری و تخصصی در پایگا ههای مذکور می پردازند.

مرحله دوم:

درمرحله دوم از اجرای طرح با مراجعه به اورژانس اجتماعی و پیگیری پرونده های ثبت شده و بایگانی ویژه سالمندی، (طی گزارش مردمی به خط ۱۲۳) صورت می پذیرد به این ترتیب که نیروهای آموزش دیده خط سیار با انجام هماهنگی های لازم با خانواده سالمند ،مطابق با تقسیم بندی حوزه های استحفاظی اورژانس اجتماعی به نشانی مندرج در پرونده مورد نظر مراجعه و در راستای دستورالعملهای علمی، حقوقی و اخلاقی مبادرت به انجام مشاوره های حمایتی نموده و در صورت لزوم آنها را به سلامت یاران و کانونهای مشاوره که در داخل خانه، مدرسه و یا مساجد(پایگاههای مردمی) در محلات برگزار  می شود ارجاع می دهند.

لازم به ذکر است که انجام این سطح از طرح مشروط به عقد تفاهمنامه داخلی با معاونت اجتماعی سازمان می باشد.

مرحله سوم:

درمرحله سوم از اجرای  طرح نیروهای آموزش دیده با مراجعه به مراکز سالمندان و اخذ اطلاعات لازم ازمدیریت و واح مددکاری مرکز (درخصوص خانواده های سالمندان بستری) اقدام به تنظیم  برنامه زمانی مدون جهت برگزاری کارگاهها و نشستهای آموزشی برای خانواده های سالمندان بستری نموده و در صورت لزوم خانواده ها را به سیستم سطح اول ارجاع می نمایند.

لازم به ذکر است که انجام این سطح از طرح مشروط به عقد تفاهمنامه داخلی با معاونت توانبخشی سازمان می باشد.

 مکان و زمان  اجرای طرح:

این طرح ابتدا به مدت یکسال در سطح شهر تهران پایلوت اجرا و پس از بازخورد موثر و مورد نظر در مابقی استانها اجرای می گردد .

اعتبارات مورد نیاز: