نهادهای پوشش دهنده خدمات سالمندی

نهادهای پوشش دهنده خدمات سالمندی

وزارت تعاون ،کارورفاه اجتماعی

وزارت رفاه به عنوان متولی اصلی نظام تامین اجتماعی کشور ماموریت ارائه خدمات بیمه ای و حمایتی به کلیه اقشار جامعه از جمله سالمندان را به عهده دارد. بخش عمده سازمان ها و نهاد های خدمت دهنده به سالمندان زیر مجموعه این وزارتخانه و یا به نحوی مرتبط با آن هستند.

در این بخش،به مهم ترین وظایف قانونی این سازمان ها و نهادها در ارتباط با سالمندان اشاره می شود.

سازمان بهزیستی کشور

سازمان بهزیستی کشور به موجب قانون لایحه قانونی تشکیل سازمان بهزیستی کشور (مصوب ۲۴/۳/۵۹) در کنار سایر وظایف خود، مسئولیت نگهداری از سالمندان نیازمند را به عهده دارد. این سازمان، خدمات خود به سالمندان را در قالب موارد ذیل ارائه می دهد:

۱٫ مراکز نگهداری از سالمندان: سازمان بهزیستی از طریق ارائه مجوز، اعطای یارانه و نظارت بر این بخش، به سالمندان ارائه خدمت می نماید. در این مراکز، پذیرش و ارائه خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی به سالمندان، خانواده یا بستگان آنها انجام می گیرد.

خدمات این مراکز شامل نگهداری شبانه‌روزی، روزانه و مراقبت در منزل است و مراقبت هایی از قبیل انجام امور تغذیه، نظافت، استحمام، پوشاندن لباس، مراقبتهای بهداشتی درمانی، داروئی، امور توانبخشی وایجاد زمینه‌های سرگرمی بهره گیری از اوقات فراغت به سالمندان ارائه می شود.

۲) برنامه های آموزشی: در قالب برگزاری همایش ها، سمینارها، کارگاه های آموزشی،طرحها، تهیه کتاب، بروشور و بسته های آموزشی جهت آموزش مسئولین مراکز، کارشناسان، کادر خدمت دهنده به سالمندان، میانسالان و خانواده سالمندان

۳) انجام تحقیقات در زمینه سالمندان به منظور شناسایی بهتر جامعه هدف و نیازهای آنها و ارائه پروتکل های لازم در این راستا

۴) توانمند سازی سالمندان شهری و روستایی:از طریق آموزش شیوه زندگی سالم در تمامی ابعاد در جهت سازگارسازی سالمند با دوران سالمندی و دستیابی سالمند به یک زندگی سالم و موفق

۵) مناسب سازی محیط شهری و مسکونی معلولان و سالمندان

۶) بیمه مکمل سالمندان معلول و نیازمند تحت پوشش سازمان بهزیستی که دارای دفترچه بیمه پایه باشند.

۷) ارائه خدمات اجتماعی به خدمت گیرندگان تحت پوشش شامل کمک های مستمر و غیر مستمر به خانواده های خدمت گیرندگان براساس برآورد سازمان بهزیستی کشور بیشتراز ۴۲۰هزار نفر از سالمندان معلول و نیازمند زیر پوشش خدمات مستمر این سازمان بوده اند.

کمیته امداد امام خمینی

یکی از وظایف کمیته امداد امام خمینی (ره)، بررسی و شناخت انواع محرومیت های مادی و معنوی نیازمندان و تأمین نیازهای حمایتی، معیشتی، فرهنگی و ارتقای سطح زندگی آنها است.

سالمندان (افراد بالای ۶۰ سال) نیز یکی از اقشار مورد حمایت این نهاد هستند که در قالب طرح مددجویی یا طرح شهید رجایی از کمک های این نهاد استفاده می کنند.

براساس گزارش کمیته امداد امام خمینی(ره)، درسال ۱۳۹۱،۱۳۶۳۲۴۸ نفر از افراد زیرپوشش طرح مددجویی و همچنین ۲۴۷۸۵۰۵ نفر (۲۴/۴۰ درصد سالمندان کشور) از افراد سالمند زیرپوشش طرح شهید رجایی بوده اند.

صندوق های بیمه و بازنشستگی

صندوق های بیمه و بازنشستگی وظیفه تأمین سلامت (خدمات درمانی) و معیشت بیمه شدگان را در دوران سالمندی برعهده دارند. طبق قوانین و مقررات بازنشستگی، هر فردی که شرایط بازنشستگی را کسب کند، از مزایای بیمه اجتماعی شامل مستمری بازنشستگی، بیمه درمان و سایر کمک ها و خدمات رفاهی ـ معمولاً در حد گذران زندگی ـ برخوردار می شود.

هرچند که ممکن است افرادی به دلیل داشتن سابقه کار بیش از ۳۰ سال و یا استفاده از بازنشستگی پیش از موعد، قبل از رسیدن به سن ۶۰ سالگی هم بازنشسته شوند، اما بخش عمده بازنشستگان به دلیل رسیدن به سن قانونی بازنشستگی (۶۰ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان) بازنشسته می شوند.

به بیان دیگر، بخش قابل توجهی از بازنشستگان را سالمندان تشکیل می دهند که علاوه بر خودشان، همسران شان هم از خدمات بیمه های بازنشستگی و درمان برخوردار هستند.

براساس گزارش صندوق های بازنشستگی، در پایان سال ۱۳۹۲ تعداد بازنشستگان زیرپوشش سازمان تأمین اجتماعی بیش ازیک میلیون نفر بوده و تعداد بازنشستگان زیرپوشش صندوق بازنشستگی کشوری که بالای ۶۰ سال سن داشته اند، بیش از۵۰۰۰۰۰ هزار نفر بوده است. البته به این آمار باید تعداد همسران این افراد را نیز که اغلب سالمند هستند (و آمار دقیقی از آن در دسترس نیست) باید اضافه کرد.

علاوه براین دو سازمان بیمه ای، حدود ۲۰ صندوق بازنشستگی وابسته به سازمان ها و دستگاه های اجرایی کشور نیز هرکدام بخشی از جمعیت را زیرپوشش دارند که آمار مستندی از تعداد سالمندان برخوردار از خدمات این بیمه ها در دسترس نیست.

وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی

این وزارت متولی اصلی سلامت جامعه است و به لحاظ مسئولیتی که در قبال حفظ و سلامت شهروندان دارد، اقداماتی را نیز در زمینه سلامت سالمندان انجام می دهد. با تأسیس اداره سالمندان در حوزه معاونت سلامت این وزارتخانه، موضوع سلامت سالمندان بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.

علاوه بر ارائه انواع خدمات و مراقبت های بهداشتی و درمانی به سالمندان، طرح ها و خدمات ویژه ای نیز از سوی این وزارت برای سالمندان به اجرا درآمده که مهم ترین آنها به این شرح است:

اجرای برنامه ترویج «شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی» وارائه آموزش استاندارد مبتنی بر نیاز سالمندان از سال ۱۳۸۶ که طی آن حدود ۳۷ هزار سالمند در ۷۲ شهرستان آموزش های مبتنی بر نیاز را فرا گرفتند. برمبنای این طرح تا سال ۱۳۸۷، حدود ۹۶ هزار سالمند نیازمند آموزش شناسایی و ۴۲ هزار نفر از آنان آموزش دیده اند.

اجرای طرح «مراقبت های ادغام یافته و جامع سالمندی» : این طرح بر مبنای نتیجه دو تحقیق کشوری که در سال های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۱ انجام شده بود، از سال ۱۳۸۴ در دستور کار قرار گرفت و از سال ۱۳۸۵ به صورت پایلوت در ۴ شهرستان آغاز شد و در سال ۱۳۸۶ به ۱۷ شهرستان تسری یافت.

در نتیجه اجرای این طرح، تا نیمه اول سال ۱۳۸۷ حدود ۵۵ هزار سالمند تحت پوشش این خدمات قرار گرفتند. قرار است این برنامه به طور تدریجی اجرا و تا سال ۱۳۹۴ در سراسر کشور گسترش یابد.

اجراء طرح های غربالگری مرتبط با سلامت سالمندان

آموزش طب و مراقبت های بهداشتی دوران سالمندی به کلیه رده های نیروی انسانی پزشک تا بهورز

نهاد های غیردولتی مرتبط با سالمندان
علاوه بر دستگاه های دولتی، نهادها و سازمان های غیردولتی متعددی نیز به منظور حمایت از سالمندان و مراقبت و نگهداری آنان فعالیت می کنند.

براساس قانون تشکیل سازمان بهزیستی و همچنین بند(۹) ماده(۲۶) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب ۲۷/۱۱/۸۰ مجلس شورای اسلامی صدور پروانه ایجاد و فعالیت مراکز توانبخشی و نگه داری سالمندان به عهده سازمان بهزیستی می باشد.

براساس دستورالعملی که این سازمان تصویب و ابلاغ کرده، مرکز توانبخشی، مراقبتی ونگهداری شبانه روزی سالمندان به مکانی گفته می شود که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی با کسب مجوز از سازمان بهزیستی تأسیس گردیده و تحت نظارت آن، به سالمندان واجد شرایط در تمام ساعات شبانه روزخدمات مراقبتی ـ توانبخشی را ارائه می دهد. نظارت بر فعالیت این مراکز برعهده سازمان بهزیستی است. در این مراکز، پذیرش و ارائه خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی به سالمندان، خانواده یا بستگان انها انجام می گیرد.

این خدمات شامل نگهداری شبانه‌روزی سالمندان غیرقابل توانبخشی(ناتوان)، بی‌سرپرست، سرپرست بی-بضاعت و ارائه خدمات مورد لزوم نظیر انجام امور تغذیه، نظافت، استحمام، پوشاندن لباس، مراقبتهای بهداشتی درمانی، داروئی، انجام امور توانپزشکی، انجام زمینه‌های سرگرمی و بهره گیری از اوقات فراغت آنان است.

طی سال های اخیر، سازمان بهزیستی بخشی از خدمات خود را ـ به روش برون سپاری ـ به این گونه سازمان ها و نهادها واگذار کرده است. براساس گزارش این سازمان، تعداد مراکز غیر دولتی مراقبت ونگهداری سالمندان به۳۲۹ در سال ۱۳۹۱ رسیده است.