خانه سالمندان

مراکز نگهداری از سالمندان، در طی چند دهه اخیر شکل گرفته است و دلایل به وجود آمدن آن، قطعا بی رحمی انسان امروز و حق ناشناسی جوانان نیست. مانند این است که بگوییم والدینی که فرزندان خود را به مهد کودک می سپارند، از مهر و محبت بی بهره اند! آنچه کودکان خردسال را به مهدکودک و افراد کهن سال را به خانه سالمندان روانه می کند، لزوم وجود حمایت و نگهداری ویژه ای است که در زمانی خاص، والدین فرزندان این افراد قادر به ارائه آن نیستند.

شهره سیام در مقاله آسایشگاه های سالمندان می نویسد:“با توجه به اینکه سالمندان معمولا توانایی انجام کارهای روزانه مربوط به خودشان را تدریجا در اثر بروز عوارض و بیماری های جسمی یا روانی و یا جسمی روانی از دست می دهند و کسی هم در محیط خانه ممکن است فرصت رسیدگی و یاری دادن به فرد سالمند را نداشته باشد و به علت گرفتاری های خانوادگی ‌‌ عدم تمکن مالی، عدم امکان استخدام پرستار خصوصی و غیره نیز وضع نگهداری سالمند در خانه روز به روز دشوارتر شود.

شاید ضرورت ایجاب نماید اینگونه افراد سالمند و سالمندانی در شرایط دیگر مانند نارسایی فیزیکی و روانی در مراکز مناسبی که به منظور نگهداری و مراقبت کامل از سالمندان تاسیس می شوند اقامت نموده و بطور موقت یا دائم به زندگی خود ادامه دهند.

ولی اساس فکر در تاسیس آسایشگاه سالمندان را می توان در دو عبارت خلاصه کرد: رفاه و آسایش اطرافیان، رفاه و آسایش سالمندان . در مورد رفاه و آسایش اطرافیان سخن این است که بسیاری از سالمندان مواجه با مشکلات و دشواری هایی هستند، بیمارند، بیماری جسمی یا روانی آنان موجب سلب آسایش از خانواده می شود، پس بهتر است آنان از خانه دور باشند.

 در رابطه با رفاه و آسایش بحث این است که وضع حال و مزاج آنان به گونه ای است که به پرستاری و مراقبت خاص نیاز دارند و اگر در محیطی به دور از هیاهو و جنجال خانواده و تحت مراقبت های درمانی و بهداشتی ویژه ای باشند راحت تر و آسوده تر زندگی می کنند. در جوامع صنعتی تکیه بر رفاه و آسایش اطرافیان و در جوامع سنتی تکیه بر رفاه و آسایش سالمند بیشتر مد نظر است.

عواملی که در کل سبب پدید آمدن آسایشگاه سالمندان شده است، عبارت از تغییرات و تحولات زیر است:
-تغییر و تحولات اقتصادی در زمینه کار، مسکن، درآمدکافی، افزایش هزینه و مصرف و …..
-تغییرات فرهنگی ناشی از دگرگونی فکرها فلسفه ها ارزش ها آداب و رسوم و سنت ها خوش بینی و بد بینی و………
-تغییرات اجتماعی ناشی از برخوردها، روابط، معیارهای اخلاقی، آسایش و رفاه جویی زندکی شهری احساس مسئولیت و………
-تغییرات خانوادگی به صورت سیستم واحد های محدود زاد و ولد، تنظیم خانواده، میل به آرامش و استقلال و……

 

مزایای آسایشگاه سالمندان:
– دور ماندن خانواده از مزاحمت ها و دشواری آفرینی های سالمندان
– راحت و آرام بودن خود سالمند و داشتن سرگرمی و اشتغالی مناسب
– بهره مندی از پرستاری ها و مراقبت های ویژه مورد نیاز که معمولا در آن اماکن بیشتر قابل دسترس است
– استفاده از رژیم غذایی خاص خواب و استراحت کافی و …..
– دور ماندن از افسردگی اختلال در رفتار و عصبانیت ها و ……

معایب آسایشگاه سالمندان:
– داشتن زندگی یکنواخت و عادی بدون نوسان که خود وضع روحی افراد را مختل می کند.
– دوری از خانواده و فرزندان و احساس محرومیت های عاطفی ناشی از آن.
– مصاحبت با افرادی که هر کدام محرومیت و مشکلی دارند و همه اهل درد و بدبینی و آماده مردنند.
– احساس بی نقشی و مصرف کنندگی که خود سبب می شود ته مانده توان و قدرت او از بین برود.
– عدم استقلال و مدیریت در زندگی و حیات بدون مراقبت توام با همدردی و غمخواری.
– افزایش اختلالات روانی ناشی از بی مهری ها، تحقیرها، طردها، که حتی فرزندان هم پذیرای او نیستند.
– افزایش وحشت ناشی از تنهایی و مرگ و دلتنگی های مربوط به آن که خود وضع او را اسفناک می کند.
– از هم پاشیده شدن کانون خانوادگی و در انزوا قرار گرفتن.
– درماندگی و بهره مندی از زندگی غیر طبیعی و پرستاری های تصنعی و صرفا برای حقوق.
در کل معایب آسایشگاه سالمندان نسبت به مزایای آن بیشتر است و سالمند در هر شرایط نامطلوبی که باشد باز هم بهتر است در خانه زندگی کند نه آسایشگاه سالمندان.

 

آسایشگاه سالمندان در ایران کلا به چهار دسته قابل تقسیم بندی است:

۱- آسایشگاه سالمندان دولتی که زیر نظر سازمان بهزیستی است و در هر استان به تعداد مورد نیاز وجود دارد و در آن از سالمندان بی پناه درماندگان و بیماران طی شرایطی پذیرایی می کنند.
۲- برخی از آسایشگاه های سالمندان صرفا جنبه خیریه دارند.
۳- دسته ای از آسایشگاهها بصورت خیریه و شهریه دار تواما اداره می شوند.
۴- بالاخره آسایشگاه هایی که جنبه خصوصی دارند و با مبالغ ماهانه ای که از اولیای سالمندان می گیرند اداره می شوند.”
(سیام . شهره – بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان انتشارات کتاب آشنا چاپ اول،  (۱۳۸۱)  مقاله آسایشگاه های سالمندان،۱۳۸۱ص۴۹-۵۳)

 

 

آسایشگاه از دیدگاه سالمندان:
“متاسفانه خود سالمندان هم نسبت به آن دیدی مثبت ندارند.عموما از بودن در آنجا ناگزیر و محیط آن را محیط جبر و اجبار می دانند. با اینکه برخی از آنان سال هاست در چنین محیطی زندگی می کنند، با آن خو نگرفته اند و منتظرند تحولی پدید آید و از آنجا بیرون آیند.

دیدها نسبت به آن منفی است . چه بسیار عده سالمندانی که نسبت به این وضع معترضند ولی صدایشان به جایی نمی رسد. فرزندان قدرت را در دست دارند و مال و ثروت را در اختیار، به عدم رضایت روانی و وضعیت دشوار آنان توجهی ندارند.”
(علی قائمی- خانواده و مسائل سالمندان- انتشارات انجمن اولیا ومربیان ،۱۳۶۶ص۲۷۸)

درخاتمه یادآورمی‌شویم که خانواده همواره بهترین مکان برای گذراندن زندگی افراد مسن بوده و باید سعی شود به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که افراد سالمند، دوران پیری خود را درکانون گرم خانواده و کنار فرزندان خود سپری کنند. گزارش حاضر در پی آن است که نظر مردم تهران را در باره سالمندان و سپردن سالمندان خود به خانه های سالمندان (آسایشکاه) جویا شود.

 

 کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به میزان رضایت پاسخگویان نسبت به تعداد، امکانات تفرجی، فضای تفریحی، وضعیت بهداشت و امنیت پارک های شهر تهران دست یافت. این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ ۱۱۸۰نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است.

این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از ۲۲۰۰۰۰۰۰ الی ۸۸۹۹۹۹۹۹) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

 

اهداف تحقیق
هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که پاسخگویان در مورد سالمندان و سپردن آنان به خانه های سالمندان بیان کرده اند.

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل ۱۱۸۰ نفر از مردم تهران است لازم به ذکر است که از این تعداد ۶۴ درصد زن و ۳۶ درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ ۲۱ تا ۲۳ مرداد ماه ۱۳۸۶ توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی
۱٫ جنس
۲٫ سن
۳٫ تحصیلات
۴٫ از نظر شما مهمترین نیاز سالمندان چیست؟
۵٫ چگونه می توانیم به سالمندان احترام بگذاریم؟
۶٫ آیا شما سالمندی در خانه دارید؟
۷٫ آیا رواج خانه سالمندان در جامعه لازم است؟
۸٫ آیا سالمند خود را به خانه سالمندان می سپارید (آیا خود شما موافق هستید که به خانه سالمندان بروید)؟
۹٫ چرا بعضی خانواده ها سالمندان را به خانه سالمندان می سپارند ؟
۱۰٫ فکر می کنید وضعیت سالمند در خانه سالمندان چگونه خواهد بود؟

چکیده:
طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر پاسخگویان نسبت به سالمندان و سپردن آنها به خانه سالمندان به اجرا درآمده، یافته های این طرح به قرار زیر است:

۶۴ درصد از پاسخگویان را زنان و۳۶درصد را مردان تشکیل می دهند.
۱۵ درصد پاسخگویان در گروه سنی ۳۰-۲۶ سال قرار دارند .
۴۷درصد از پاسخگویان مهمترین نیاز سالمندان را محبت اعلام کرده اند.
۳۶درصد از پاسخگویان احترام گذاشتن به سالمندان را از طریق پرستاری و مراقبت از آنها می دانند.
۵۳ درصد از پاسخگویان سالمندی در خانه نداشته اند.
۴۹درصد از پاسخگویان رواج خانه سالمندان را در جامعه لازم نمی دانند.
۸۰ درصد از پاسخگویان ابراز کرده اند که هرگز سالمندشان را به خانه سالمندان نخواهند سپرد.
۳۷ درصد از پاسخگویان بی عاطفگی فرزندان را علت سپردن سالمندان به خانه سالمندان می دانند.
۵۹ درصد از پاسخگویان معتقدند که سالمند در خانه سالمندان دچار محرومیت عاطفی خواهد بود

جنس پاسخگویان   
بر اساس جدول شماره ۱، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو  ۶۴ درصد  زن  و۳۶ درصد مرد  هستند.

 

         جدول شماره  ۱-توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

 

جنس	تعداد	درصد
زن	۷۵۶	۶۴
مرد	۴۲۸	۳۶
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

 

سن پاسخگویان
بر اساس جدول شماره ۲، از میان ۱۱۸۰نفر پاسخگو ۱۵درصد بین ۲۶ تا ۳۰ سال  و ۷ درصد بین ۴۶ تا ۵۰ سال سن دارند.

 

جدول شماره ۲- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

 

میزان تحصیلات  پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۳ از میان ۱۱۸۰ نفر  پاسخگو معادل (۳۹ درصد) دیپلم ومعادل (۴درصد ) بی سوادند.

 

جدول شماره ۳- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات

میزان تحصیلات	تعداد	درصد
دیپلم	۴۶۲	۳۹
لیسانس و بالاتر	۱۸۳	۱۶
ابتدایی	۱۵۳	۱۳
راهنمایی	۱۲۹	۱۱
دانشجو و فوق دیپلم	۱۲۰	۱۰
دبیرستان	۸۹	۷
بیسواد	۴۴	۴
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

 

  مهمترین نیازهای سالمندان از نظر پاسخگویان

 بر اساس آمار مندرج در جدول شماره۴، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو،(۴۷ درصد) محبت را بعنوان مهمترین نیاز سالمندان عنوان کرده اند،(۱۶ درصد) پرستاری و مراقبت، (۱۶ درصد) پول، (۱۰درصد) احترام،‌ (۸درصد) آرامش و (۳درصد) درک سالمندان را از نیازهای مهم آنان دانسته اند. 

 

جدول شماره ۴- توزیعپاسخگویان بر اساس دیدگاه آنان نسبت به مهمترین نیاز سالمندان

مهمترین نیاز سالمندان از نظر پاسخگویان	تعداد	درصد
محبت	۵۵۰	۴۷
پرستاری	۱۹۳	۱۶
پول	۱۹۱	۱۶
احترام	۱۲۰	۱۰
آرامش	۹۰	۸
درک آنها	۳۶	۳
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

از نظر پاسخگویان چگونه می توان به سالمندان احترام گذاشت؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۵، از میان۱۱۸۰  نفر پاسخگو، (۳۶درصد) از پرستاری و مراقبت به عنوان احترام به سالمند یاد کرده اند، (۳۰درصد) صله رحم، (۱۰درصد) دخالت دادن آنها در امور مهم، (۸درصد) ایجاد آرامش برای آنها‌ (۷درصد) استفاده از تجربیات آنها (۶درصد) کمک مالی به آنها و(۳درصد) استقلال دادن به سالمندان را از مصادیق احترام به آنها دانسته اند.

 

جدول شماره ۵-  توزیع پاسخگویان بر اساس نوع احترام آنها به سالمندان 

آیا پاسخگویان سالمندی در خانه دارند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۶، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو، (۵۳درصد) فرد سالمندی در خانه داشته اند،‌ (۴۰درصد) سالمندی نداشته و (۷درصد) از آنها خودشان سالمند بوده اند.

  جدول شماره ۶-  توزیع پاسخگویان بر اساس داشتن سالمند در منزل

داشتن سالمند در منزل	تعداد	درصد
خیر (نداشته‌اند)	۶۲۲	۵۳
بلی(داشته اند)	۴۷۹	۴۰
خودشان سالمند هستند	۷۹	۷
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

  لزوم رواج خانه سالمندان از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۷،(۴۹درصد) از پاسخگویان رواج خانه سالمندان را در جامعه لازم نمی دانند‌ (۳۶درصد) وجود خانه سالمندان را لازم دانسته و(۱۵درصد) گفته اند که درصورت بیماری و تنهایی سالمند وجود آسایشگاه در جامعه لازم است.

 

جدول شماره ۷-  توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنهادر مورد لزوم رواج خانه سالمندان

لزوم رواج خانه سالمندان ازنظر پاسخگویان	تعداد	درصد
خیر	۵۸۱	۴۹
بلی	۴۲۰	۳۶
بیمار (تنها)	۱۷۹	۱۵
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

 آیا پاسخگویان سالمندشان را به خانه سالمندان می سپارند؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۸ ، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو، (۸۰درصد) عنوان کرده اند که به هیچ عنوان سالمند خود را به خانه سالمندان نخواهند سپرد(۱۲درصد) گفته اند که در صورت اجبار (۴درصد) درصورت بیماری سالمند و (۴درصد) نیز گفته اند که سالمند خود را به خانه سالمندان خواهند سپرد.

 

جدول شماره ۸- توزیع پاسخگویان بر اساس چگونگی سپردن سالمندان به سرای سالمندان

چگونگی سپردن سالمندان به سرای سالمندان	تعداد	درصد
خیر(نمی سپرند)	۹۳۸	۸۰
درصورت اجبار	۱۴۸	۱۲
بلی(می سپرند)	۵۱	۴
درصورت بیماری حاد	۴۳	۴
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

  نظر پاسخگویان در مورد  اینکه چرا برخی خانواده ها سالمندانشان را به خانه  های سالمندان می سپرند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره ۹، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو(۳۷درصد) بی عاطفگی فرزندان، (۲۰درصد) مشکلات خانوادگی و (۳درصد) راحتی سالمند را علت سپردن سالمندان به آسایشگاه عنوان کرده اند.

 

جدول شماره ۹-  توزیع پاخگویان بر اساس علت سپردن سالمندان به آسایشگاه توسط برخی از افراد

علت سپردن سالمندان به آسایشگاه از نظر پاسخگویان	تعداد	درصد
بی عاطفگی فرزندان	۴۳۴	۳۴
مشکلات خانوادگی	۲۴۳	۲۰
مشغله زیاد	۲۳۲	۲۰
راحتی خودشان	۱۸۲	۱۵
بیماری	۵۶	۵
راحتی سالمند	۳۳	۳
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

نظر پاسخگویان در باره وضعیت سالمند در خانه سالمندان

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره۱۰، از میان ۱۱۸۰ نفر پاسخگو(۵۹درصد) محرومیت عاطفی (۱۲درصد) عدم رسیدگی و (۲۷درصد) عدم استقلال را به عنوان دورنمایی از وضعیت سالمند در خانه سالمندان در ذهن داشته اند.

 

جدول شماره ۱۰-  توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنها در باره وضعیت سالمند درخانه سالمندان

وضعیت سالمند در خانه سالمندان ازنظر پاسخگویان	تعداد	درصد
محرومیت عاطفی	۶۹۳	۵۹
عدم رسیدگی	۱۳۴	۱۲
راحتی سالمند	۱۱۸	۱۰
مراقبت ویژه	۷۶	۶
نمی دانم	۷۳	۶
زندگی یکنواخت	۵۹	۵
عدم استقلال	۲۷	۲
جمع	۱۱۸۰	۱۰۰

 

منابع و مآخذ:

– میر لاشاری. ژیلا – بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان انتشارات کتاب آشنا چاپ  اول(۱۳۸۱)  مقاله سازگاری با سالمندی

– روانشناسی سالمندی تالیف گیل گارت – انتشارات خورشید آفرین ۱۳۸۲

پیامی شبستری. مینو-  پایان نامه کارشناسی ارشد۱۳۸۵ دانشکده صداو سیما (تهران)

خزایی.کامیان – بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان، انتشارات کتاب‌آشنا، چاپ اول  (۱۳۸۱) مقاله روانشناسی سالمندان و نقش حمایت اجتماعی از آنان

سیام . شهره – بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان انتشارات کتاب آشنا چاپ اول،  (۱۳۸۱)  مقاله آسایشگاه های سالمندان