اصفهان از نظر تعداد سالمند در رتبه سوم کشوری است/ لزوم حمایت از سالمندان برای توانمندسازی

به گزارش خبرنگار ایمنا، افزایش جمعیت سالمندان یکی از چالش‌های بزرگ جامعه است، با گذشت زمان و پیشرفت علم، افزایش میانگین عمر و تعداد سالمندان در جوامع رو به افزایش است، سراسر جهان و تمام کشورها با پدیده سالمندی مواجه هستند و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که تا سال ۲۰۵۰ حدود ۱.۵ میلیارد نفر سالمند در جهان وجود داشته باشد، این عدد قابل‌توجهی است و سالمندی مشکلات خاص خود را دارد، پیش‌بینی می‌شود در کشور نیز با توجه به روند رشد جمعیتی تا سال ۲۰۵۰، ۱۸ میلیون سالمند داشته باشیم، سالمندی دوران بسیار ارزشمندی است که برای تمام افراد وجود دارد و باید به آن اهمیت داد و یکی از راه‌های اهمیت‌دادن به سالمندان این است که به سلامتی جسمی و سلامت تمام ابعاد زندگی آنها اهمیت داد.

حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز نسبت به افزایش دو برابری جمعیت سالمندی در کشور طی ۲۰ سال آینده هشدار داد و گفت که این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان، دو برابر شدن جمعیت سالمندی در طول بیش از ۱۰۰ سال اتفاق افتاده است.

همچنین افزایش امید به زندگی و کاهش بی سابقه نرخ باروری کلی، در قرن بیستم در سراسر جهان منجر به پدیده سالمندی جمعیت شده است. کشور ما نیز دستخوش چنین تغییرات جمعیتی شده است و در صورت حفظ روند یاد شده، رشد سالمندی جمعیت، با شتاب بسیار زیادی پیش خواهد رفت؛ به گونه‌ای که نسبت جمعیت سالمند در طی حدود ۲۰ سال آینده، از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسید، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان، دو برابر شدن جمعیت سالمندی در طول بیش از ۱۰۰ سال اتفاق افتاده است.

بدیهی است تغییرات جمعیت شناختی در سیاست‌گذاری‌های کلان وزارت بهداشت و به طور ویژه معاونت بهداشت مد نظر قرار دارد. یکی از راهکارهای مواجهه با تغییرات یاد شده، اصلاح ساختار جمعیتی از طریق حفظ و ارتقای جوانی جمعیت با هدف پویایی جمعیت است و یکی از پیامدهای مثبت این سیاست وجود نیروی انسانی جوان لازم برای حمایت و مراقبت از جمعیت سالمندانی است که شمار آنها به طور روزافزونی در حال افزایش است.

هدف همه اقدامات معاونت بهداشت در حیطه سلامت سالمندان، حفظ و ارتقای سلامت جسمی، به تعویق انداختن وابستگی و ناتوانی، برخورداری سالمندان از سلامت روانشناختی و حفظ نشاط و سرزندگی و مشارکت آنان در جامعه است، البته بدیهی است این مهم تنها وقتی تحقق می‌یابد که مراقبت‌های سلامتی مطلوب از زمان پیش از تولد، آغاز و در تمام مراحل بعدی زندگی تداوم یابد، لازم است بدانیم فردی که سالم پیر می‌شود، امکان بیشتری برای داشتن مشارکت فعال در خانواده و جامعه و برخورداری از زندگی با کیفیت خواهد داشت، در همین راستا با مرجان مشکوتی، مدیرکل گروه سلامت، خانواده و جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت‌وگویی داشته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:

اصفهان در رتبه چهارم سالمندی کشور / ‏‬برخوار کمترین میزان سالمندی را دارد

ایمنا: آیا افزایش جمعیت سالمندان یک خطر محسوب می‌شود و شرایط سالمندان در ایران به چه صورت است؟

مشکوتی: سالمندی جمعیت پدیده‌ای است که در کل جهان با آن موضوع مواجه شده‌اند، اما سالمندی جمعیت را می‌توان یکی از موفقیت‌های بشری دانست، چراکه نشان‌دهنده پیشرفت مراقبت‌های بهداشتی اولیه و بهتر شدن شرایط پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها است.

از نظر اقتصادی و اجتماعی شرایطی فراهم شده که باعث کاهش مرگ و افزایش امید به زندگی است، این امر باعث افزایش سالمندی جمعیت شده است، اما از طرفی در کشورهایی مانند ایران که نرخ باروری در آنها کم شده است، سالمندی جمعیت با شیب بیشتری رو به افزایش است، اگر در کشورهای دیگر ۱۰۰ سال طول می‌کشد که با معضل سالمندی مواجه شوند، در ایران این اتفاق در عرض ۲۰ سال رخ می‌دهد، در واقع زمانی می‌گوئیم سالمندی اتفاق افتاده که جمعیت سالمندان بالای ۱۵ درصد باشد.

می‌توان گفت درست است که سالمندی جمعیت به علت پیشرفت شرایط و افزایش امید به زندگی به عنوان یک موفقیت بشری به حساب می‌آید، اما اگر زیر ساخت‌هایی که برای این موضوع لازم است فراهم نشود، منجر به مشکلات زیادی برای این گروه سنی می‌شود و اگر زیر ساخت‌های مورد نیاز از نظر بهداشتی، درمانی، مسائل اجتماعی و اقتصادی وجود نداشته باشد، در این موضوع می‌تواند باعث ایجاد مشکل شود و می‌تواند در حوزه سلامت باعث بروز انواع بیماری‌های جسمی و روانی شود.

ایمنا: شرایط استان اصفهان در حوزه جمعیت سالمندان چگونه است؟

مشکوتی: آخرین آماری که در اختیار داریم مربوط به سال ۱۴۰۰ است که از نظر درصد سالمندی، استان اصفهان در رتبه چهارم قرار گرفته است، در رتبه‌های اول تا سوم به ترتیب گیلان، مازندران و تهران هستند و بعد از آنها استان اصفهان است که براساس آمار ارائه شده از مرکز آمار ایران، استان گیلان ۱۵.۱۹ درصد، مازندران ۱۳.۲۶ درصد، تهران ۱۲.۰۶ درصد و اصفهان حدود ۱۱.۹ درصد جمعیت سالمند دارند، اما استان اصفهان از نظر تعداد سالمند در رتبه سوم است که تهران و خراسان رضوی به ترتیب در رتبه‌های اول و دوم قرار دارند، البته زمانی که براساس تعداد بخواهیم اعلام کنیم این رقم یک عدد خام است، بنابراین بهتر است از درصد برای اعلام آن استفاده کنیم.

در خصوص درصد سالمندی در پنج سال گذشته، در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۱.۲ درصد سالمند بودند و در پایان سال ۱۴۰۱ این عدد به ۱۲.۹ درصد رسیده که نشان‌دهنده افزایش درصد سالمندی است، در ضمن در بین شهرستان‌های خوانسار و بوئین حدود ۲۱ درصد جمعیت سالمند هستند که می‌توانیم بگوییم سالمندترین شهرستان‌های استان اصفهان هستند و برخوار با حدود ۹.۳ درصد کمترین میزان سالمندی را دارد، البته کاشان و آران و بیدگل به این خاطر که زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیستند و در فهرست این آمارها حضور ندارند.

ضرورت غربالگری سالمندان از نظر افسردگی و سلامت روان

ایمنا: در خصوص سلامتی چه خدماتی به سالمندان ارائه می‌شود؟

مشکوتی: در تعاریف ۶۰ سال به بالا سالمند محسوب می‌شود بر همین اساس برنامه‌هایی به این گروه سنی در واحدهای خدمات که شامل پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت است ارائه می‌شود که شامل برنامه‌های آموزشی تحت عنوان برنامه «آموزش شیوه زندگی سالم» است که باید توسط مراقب‌ها به افراد سالمند یا خانواده آنها ارائه شود.

موضوعاتی که در این آموزش‌ها وجود دارد بیشتر مواردی است که سالمندان زیاد با آن درگیر هستند، مانند اصول تغذیه مناسب و فعالیت بدنی و ورزشی سالمندان، چراکه این برنامه‌ها به کیفیت زندگی سالمندان کمک‌کننده است، مسئله دیگر پیشگیری از سقوط و حوادث است که از مشکلات شایع برای سالمندان است، این آموزش‌های پیشگیری از سقوط و تعادل در حوادث بسیار برای سالمندها مهم است، زیرا بعضی از آنها بخاطر نداشتن تعادل بر زمین می‌افتند، همچنین مراقبت‌هایی لازم است که یکی از آنها موضوع تغذیه بود که مطرح شد، موضوع دیگر مراقبت از نظر سقوط است که برای سالمندان اتفاق می‌افتد، سالمندان از نظر تعادل بررسی شوند چراکه اگر تعادل درست نداشته باشند برای آنها احتمال سقوط وجود دارد، بنابر این مهم است که این مراقبت برای آنها انجام شود و در صورت مشکل به پزشک ارجاع داده و در غیر این صورت آموزش‌های لازم به آنها ارائه شود.

همچنین مسائلی از جمله دخانیات و مشکلات آن، پیشگیری از کمر درد، مراقبت از زانوها و پاها، پوکی استخوان، بهداشت دهان و دندان، یبوست، مشکلات ادراری، یائسگی، استرس، پیشگیری از اختلالات مربوط به حافظه، اختلالات خواب و مسائل مربوط به رانندگی در واقع موضوعاتی است که در خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت ارائه و رسیدگی می‌شود.

از نظر بیماری‌های شایعی که در این گروه سنی باعث ایجاد مشکل می‌شود، یک سری مراقبت‌هایی به سالمندان ارائه می‌شود که یکی از برنامه‌های مهم آن رعایت اصول تغذیه است، بنابراین تمام سالمندان از نظر تغذیه غربالگری می‌شوند و آموزش‌های لازم براساس شرایط آنها ارائه می‌شود.

ایمنا: آیا سالمندان از نظر سلامت روان غربالگری می‌شوند؟

مشکوتی: در حوزه سلامت روان، غربالگری از نظر افسردگی برای سالمندان انجام می‌شود و در صورتی که احتمال افسردگی برای آنها وجود داشته باشد، به کارشناسان سلامت روان برای انجام مشاوره‌های لازم ارجاع داده می‌شوند و از نظر بیماری‌های جسمی با توجه به بیماری‌های قلبی و عروقی در سالمندان شایع است، بنابراین بررسی فشار و قند خون بسیار اهمیت دارد، علاوه بر این موارد چربی خون و دیابت نیز از بیماری‌های شایع در سالمندان است و بررسی‌های لازم در این زمینه نیز یرای آنها نیز صورت می‌گیرد، خدماتی که گفته شد برای سالمندان به صورت رایگان انجام می‌شود و در بررسی‌ها اگر افراد به دیابت، چربی خون یا فشار خون بالا مبتلا باشند مراقبت‌های لازم را دریافت می‌کنند.

در حوزه سرطان‌ها نیز خدماتی که در مراکز انجام می‌شود، بررسی سرطان سینه برای خانم‌های ۶۰ تا ۷۰ سال است و بررسی سرطان روده بزرگ نیز صورت می‌گیرد که با «تست فید» که بررسی خون مخفی در مدفوع است انجام می‌شود که روشی برای تشخیص زود هنگام سرطان روده بزرگ است، این خدمت هم به صورت رایگان ارائه می‌شود، اگر مشخص شود سالمندی مبتلا به فشار خون یا دیابت است، باید به صورت مرتب به پایگاه‌های مراقب سلامت و پزشک مراجعه کند و مراقبت‌های لازم را دریافت کند.

۵.۲۵ درصد سالمندان جزو گروه بسیار پرخطر هستند

ایمنا: آیا دسته‌بندیی برای سالمندان به میزان آسیب‌پذیری وجود دارد؟

مشکوتی: مراقبتی وجود دارد تحت عنوان مراقبت شناسایی و طبقه‌بندی سالمندان از نظر خطر پذیری که سالمندان را براساس شش عامل خطر از بسیار پرخطر تا کم‌خطر طبقه بندی می‌کند که شامل ابتلاء به بیماری‌های صعب‌العلاج، ناتوانی، ابتلای هم زمان به بیش از دو بیماری مزمن مثل دیابت و فشار خون، تنهایی، سن بالای ۷۵ سال و حاشیه نشینی است، این افراد براساس این شش عامل به پنج طبقه از کم‌خطر تا پرخطر تقسیم می‌شوند.

به سالمندانی که بیماری صعب‌العلاج دارند یا هم‌زمان ناتوانی و ابتلاء به بیش از دو بیماری مزمن دارند طبقه بسیار پرخطر می‌گویند، سالمندانی که ناتوان هستند و یا هم‌ابتلایی دارند در طبقه پرخطر قرار می‌گیرند.

طی این طبقه بندی که در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال ۱۴۰۱ انجام شده توانستیم ۸۵ درصد سالمندان را طبقه بندی کنیم که ۵.۲۵ درصد سالمندان جزو گروه بسیار پرخطر هستند که حدود ۳۲ هزار نفر می‌شوند و سالمندان پر خطر حدود ۳۱ درصد هستند که حدود ۱۹۰ هزار نفر می‌شوند و بیشترین درصد مربوط به سالمندان با حداقل خطر است که حدود ۴۲.۵ درصد از آمار را شامل می‌شوند.

در حال حاضر در این برنامه طبقه‌بندی موظف هستیم سالمندان بسیار پرخطر را شناسایی کنیم و با کمک افراد خیر و سازمان‌هایی مانند کمیته امداد و بهزیستی بتوانیم نیازهای آنها را در حوزه سلامت رفع کنیم.

البته در کنار خدماتی که به صورت رایگان ارائه می‌شود، برنامه دیگر مکمل‌ها هستند که به سالمندان ارائه می‌شود که باید ماهانه ویتامین D و مکمل کلسیم مصرف کنند، این‌ها باید به صورت رایگان در واحدهای بهداشتی در اختیار آنها قرار گیرد، اگر سالمندی نیاز به مشاوره تغذیه داشته باشد، براساس ارزیابی تغذیه‌ای که برای آن انجام می‌شود، همچنین اگر در غربالگری افسردگی مشکلی مشخص شود روانشناس و مشاوره روانشناسی برای آنها انجام می‌شود، البته واکسیناسیون هم برای سالمندان انجام می‌شود و اکنون واکسیناسیون توأم صورت می‌گیرد به اضافه واکسیناسیون کووید ۱۹ که در زمان اجرایی سالمندان جزو اولویت‌ها بود.

ایمنا: چگونه می‌توان زندگی سالم و شادابی را برای سالمند فراهم کرد؟

مشکوتی: اول اکتبر روز جهانی سالمند است، هرساله برای این روز شعاری طراحی می‌کنند، شعار امسال «تحقق وعده‌های اعلامیه جهانی برای حقوق سالمندان» است که حقوقی را برای سالمندان در نظر گرفته است مانند دسترسی به خدمات سلامت که تبعیض برای آنها ایجاد نشود و حق آموزش که دسترسی به منابع اطلاعاتی داشته و از آن استفاده کنند و امکان داشتن حق ورزش و اوقات فراغت مواردی است که در اعلامیه جهانی حقوق سالمندان اعلام شده است و شعار امسال نیز بر این اساس تبیین شده و هرکدام از افراد باید طبق شرایط به حقوق سالمندان توجه و سعی کنند این امکانات برای آنها فراهم شود.

سالمندان برای همه مهم و بزرگان جامعه و خانواده هستند که تجارب زیادی دارند، باید تلاش بر حفظ احترام آنها شود، درواقع باید آنها را همراهی کنیم برای آن‌که سالمندی شاد و موفقی داشته باشند، توصیه می‌کنیم که به شرایط جسمانی که برای سالمندان وجود دارد توجه شود و لازم است برای دریافت مراقبت و آموزش‌ها به پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت مراجعه کنند، سالمندان نیاز به حمایت خانواده دارند و این موضوع خیلی مهم است که حمایت خانواده برای آنها فراهم باشد، هرچه بتوانیم سالمندان را توانمندتر کنیم و آموزش و مراقبت‌های لازم را به آنها ارائه دهیم، این افراد می‌توانند زندگی سالم و شادابی داشته باشند.