افسردگی سالمندان چه تاثیری بر سلامت جسمانی آنها دارد؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، سالمندی پدیده‌ای پیش‌رونده و اجتناب‌ناپذیر و امروزه با توجه به بهبود شرایط زیستی، ارتقای بهداشت و تغذیه سالمندی در حال افزایش است، بر همین اساس، میانگین سنی افراد جامعه از حدود ۴۵ تا ۵۰ سال به ۸۵ سال رسیده است.

در حال حاضر نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت کشور ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند و نکته حائز اهمیت، سرعت پیر شدن جامعه است و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که تا سال ۲۰۵۰ حدود ۱.۵ میلیارد نفر سالمند در جهان وجود داشته باشد و طبق آمار مربوط به سال ۱۴۰۰، استان اصفهان از نظر درصد سالمندی، در رتبه چهارم قرار گرفته و در رتبه‌های اول تا سوم به ترتیب گیلان، مازندران و تهران قرار دارند.

هرچند تغییر در بافت جمعیتی و افزایش سالخوردگان پدیده‌ای جدید است، اما اینکه به صورت دقیق سالمندی از چه سنی شروع می‌شود و چه زمان می‌توان فردی را سالخورده تلقی کرد، مشخص نیست. ابن‌سینا در کتاب قانون سن ۶۰ سالگی را مرز ورود به سالمندی دانسته و بیماری‌هایی مانند پرفشاری خون، قلبی و عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی، دیابت، برونشیت مزمن ریوی، آرتروز، آرتریت روماتوئید، پیرچشمی، اختلالات بینایی، اختلالات شنوایی، مشکلات خواب و دندان از جمله بیماری‌هایی است که در دوران سالمندی افراد را درگیر خواهد کرد؛ از همین رو با اصلاح سبک زندگی، ورزش مداوم و تغذیه صحیح افراد باید خود را برای دوران سالمندی آماده کنند تا سالمندی شاداب و توأم با سلامتی در پیش داشته باشند.

افزون بر مشکلات جسمی که سالمندان با آنها مواجه خواهند شد، اختلالات روانی بسیاری اعم از افسردگی، سالمندان را تهدید خواهد کرد. افسردگی یکی از اصلی‌ترین دلایل ناتوانی در دنیا است، در ایالات متحده آمریکا نزدیک به ۱۰ درصد از بزرگسالان با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، اما چون افسردگی بیماری روانی بوده درک آن سخت‌تر از بیماری‌های دیگر مانند کلسترول بالا است؛ به طور تقریبی هر از گاهی افراد احساس ناراحتی می‌کنند، اما افسردگی واقعی تفاوت دارد و به خواست فرد نیز از بین نمی‌رود، حداقل دو هفته متوالی دوام می‌آورد و به طرز قابل توجهی در توانایی کار کردن، بازی کردن یا عشق ورزیدن اختلال ایجاد می‌کند.

افسردگی یکی از عواملی است که برخی از سالمندان با آن روبه‌رو خواهند شد و می‌تواند علائم متفاوتی از جمله داشتن احساس بد، بی‌علاقگی نسبت به موضوعات و فعالیت‌های مورد علاقه، تغییر اشتها، احساس بی‌ارزش یا گناهکار بودن، کم‌خوابی یا زیاد خوابیدن، تمرکز کم، بی‌قراری و داشتن انرژی کم را به افراد القا کند.

افسردگی سالمندان جزو عوامل اجتناب‌ناپذیر پیر شدن یا نشانه ضعف و نقص شخصیت نیست و برای هر فردی و در هر سنی، می‌تواند اتفاق بیفتد؛ در این بین پیشگیری از وقوع افسردگی در سالمندان و مراقبت صحیح از آنها اهمیت بالایی دارند و اطرافیان افراد سالمند باید از آگاهی بالایی در این خصوص برخوردار باشند.

با توجه به لزوم اطلاع از علائم افسردگی در سالمندان، عوامل بروز افسردگی در این افراد و راهکارهای پیشگیری از این اختلال، با ویکتوریا عمرانی‌فرد، متخصص روانپزشکی سالمندان به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

ایمنا: افسردگی چگونه تعریف می‌شود و آیا تفاوتی میان افسردگی در سنین جوانی و سنین سالمندی وجود دارد؟

عمرانی‌فرد: افسردگی خلق گرفته یا احساس غمگینی نیست، بلکه شامل مجموعه‌ای از علائم می‌شود که خلق افسرده یکی از آنها است. در صورت انجام تقسیم‌بندی، افسردگی شامل علائم هیجانی، رفتاری و شناختی است و بر عملکرد فرد تأثیر می‌گذارد.

افسردگی در سالمندان تظاهرات متفاوتی دارد و به همین علت، گاهی تفاوت آن نادیده گرفته می‌شود، افسردگی تشخیص داده نمی‌شود و از همین جهت، فشار زیادی بر سیستم خانواده، فرد بیمار و سیستم بهداشت و درمان جامعه وارد می‌کند.

ایمنا: افسردگی در سالمندان از چه سنی بروز می‌کند؟

عمرانی‌فرد: افسردگی می‌تواند از هر سنی آغاز شود. افسردگی که بروز آن بعد از ۵۵ یا ۶۰ سالگی باشد، دیرآغاز نامیده می‌شود و در صورتی که موضوع افسردگی سالمندان را به صورت عام در نظر بگیریم، افسردگی‌هایی که بروز آنها بعد از ۶۰ سالگی است، تحت عنوان افسردگی‌های سالمندان در نظر گرفته می‌شود و تفاوت‌های بسیاری دارد.

ایمنا: بروز افسردگی در زنان سالمند بیشتر است یا مردان و آیا تمام سالمندان افسردگی را تجربه می‌کنند؟

عمرانی‌فرد: به طور کلی، افسردگی در زنان شایع‌تر و دغدغه‌های یک زن سالمند با یک مرد سالمند متفاوت است، اما این تفاوت جنسیتی از ابتدای نوجوانی وجود دارد که با خلق زنان چالش و معضل ایجاد می‌کند و با کم و زیاد شدن تأثیراتی بر جای می‌گذارد.

مسائل مختلفی در افسردگی دخیل است، اما ژنتیک، مسائل زیستی و تغییرات هورمونی، روانی و اجتماعی نیز توان تأثیرگذاری در بروز این مشکل را دارد. افسردگی قسمت معمولی از سیر زندگی انسان نیست، بلکه دوره‌ای بیمارگونه به شمار می‌رود که ممکن است برای هر فردی بروز کند و فرد مبتلا به این اختلال شود؛ در واقع تمام سالمندان دچار افسردگی نمی‌شوند.

ایمنا: افسردگی سالمندان چه علائمی دارد؟

عمرانی‌فرد: تظاهرات افسردگی شناختی در سالمندان بسیار شایع است که در راستای اختلالاتی مانند انواع دمانس از جمله آلزایمر قرار می‌گیرد، از جمله تظاهرات شناختی سالمندان دارای افسردگی، فراموشی و اختلال در حافظه و گم کردن اشیا شخصی یا مسیر است؛ اختلال در تمرکز و کند شدن در یادگیری نیز یکی از مسائل شناختی عمده است که در سالمندان افسرده مشاهده می‌شود.

تظاهرات رفتاری سالمندان به آنچه در ارتباط با خانواده‌ها و فرزندان و افراد مرتبط با آنها است، باز می‌گردد که ممکن است به صورت بهانه‌گیری، حوصله نداشتن، امتناع از رفتن به دید و بازدید، جواب ندادن تلفن یا کند شدن تظاهرات حرکتی و چهره، کوتاه‌تر قدم برداشتن، سرحال نبودن هنگام نشستن و داشتن حالتی خمیده بروز کند.

از نظر عملکردی که دسته‌ای مهم از تظاهرات این اختلال است باید گفت که یک سالمند افسرده از نظر عملکرد روزمره مانند گذشته نیست و ممکن است برای یک فعالیت ساده، روزها وقت بگذارد، هر روز انجام فعالیت را به تعویق بیندازند و انرژی کافی روانی نداشته باشند.

ایمنا: افسردگی سالمندان بر بیماری‌های جسمی آنها چه تأثیری دارد؟

عمرانی‌فرد: یکی از عللی که تشخصی افسردگی در سالمندان را حائز اهمیت‌تر می‌کند، تأثیر آن بر سلامت جسمانی افراد است، چراکه افسردگی تأثیر دوسویه دارد؛ در واقع افسردگی می‌تواند در بروز و تشدید بیماری‌های جسمی نقش و در سیر و درمان بیماری‌های جسمی به ویژه پاسخ به درمان دخالت داشته باشد.

در صورت مقایسه فرد درگیر افسردگی با فرد غیر افسرده متوجه خواهیم شد که افراد غیر افسرده پاسخ به درمان بهتری نسبت به هر بیماری دارند.

باید در نظر داشت که بعضی از بیماری‌های جسمی نیز ایجاد افسردگی و تظاهرات افسردگی را ظاهر می‌کند؛ از همین رو، فردی که برای اولین بار در سنین بالا دچار افسردگی می‌شود، باید از منظر بیماری‌های جسمی از جمله بیماری‌های هورمونی، خونی، ریوی و سایر بیماری‌ها بررسی شود.

ایمنا: چگونه می‌توان از افسردگی سالمندان پیشگیری کرد؟

عمرانی فرد: بخشی از افسردگی به ژنتیک و بیماری‌های جسمی بستگی دارد و این بخش زیاد قابل پیشگیری نیست، البته باید در نظر داشت تغییر این موارد با دستکاری‌های عوامل محیطی می‌تواند تأثیرگذار واقع شود.

طبق گفته کارشناسان، افسردگی موضوعی زیست شناختی، ژنتیکی و روانی اجتماعی است و اگر ژنتیک را کنار بگذاریم، عوامل روانی و اجتماعی می‌توانند در بروز آن نقش بسیاری داشته باشند.

سلامت جسمانی و توجه به مسائلی مانند تحرک، داشتن عضلات سالم، انجام فعالیت‌های مفید در سنین پیش از سالمندی و پشت سر گذاشتن جوانی و میانسالی خوب، به طور قطع سالمندی پویا را به همراه خواهد داشت.