واقعیت مجازی به کمک سالمندان می‌آید

نظر به وجود عوامل مختلف، میانگین سنی جمعیت ایران در حال افزایش است و در آینده نه چندان دور تبدیل به یک جامعه نسبتا سالمند خواهد شد. با توجه به کاهش سریع باروری در چند دهه اخیر و پیش‌بینی افزایش درصد سالمندان در سال‌های پیش‌رو، برنامه‌ریزی آینده‌محور برای حل مشکلات جمعیت سالمند ضروری است، چرا که سالمندی با تغییرات بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، روان‌شناختی، رفتاری و اجتماعی همراه است.

از جمله‌ این تغییرات می‌توان به کاهش کارکردهای شناختی نیز اشاره کرد. یکی از اختلالات مرتبط با نقص کارکردهای شناختی، آسیب‌شناختی خفیف یا MCI در این دوره است. MCI به یک مرحله‌ میانی از آسیب‌های شناختی دیده شده در سالمندی طبیعی و دمانس اولیه اشاره دارد. محققان در پژوهشی امکان‌سنجی و تاثیر یک برنامه توانمندسازی شناختی را با استفاده از فناوری واقعیت مجازی در راستای بهبود حافظه کاری، دیداری و کلامی افراد سالمند بررسی کرده‌اند.

در این مطالعه آمده است: درحالی که رویکردهای توان‌بخشی شناختی برای اختلالات پیش‌رونده با موفقیت‌های محدودی مواجه شده‌اند، فناوری‌های VR طراحی شده برای ارائه تمرین‌های کاربردی برای سالمندان ممکن است ارزشمند باشند. فناوری‌های VR عملکردی که از توانایی یادگیری رویه‌ای حفظ شده در یک محیط نسبتا امن استفاده می‌کنند، می‌توانند به حفظ عملکرد فعالیت‌های زندگی روزمره موردنیاز برای حفظ زندگی ایمن و استقلال عملکرد کمک کنند.

پژوهش حاضر از نظر شیوه گردآوری داده‌ها به طرح‌های شبه‌آزمایشی تعلق دارد که بر روی دو گروه آزمایش و کنترل اجرا شد. جامعه آماری پژوهش شامل بیماران MCI بود که در فاصله ۱۳۹۹-۱۳۹۸ به کلینیک مغز و شناخت و بیمارستان فیروزگر در شهر تهران مراجعه کردند. آنان توسط متخصص مغز و اعصاب و بر اساس گایدلاین پترسون تشخیص MCI گرفته‌اند. بر این اساس ۳۰ نفر بیمار به صورت در دسترس، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی(۱۵نفر) و کنترل(۱۵نفر) جایگزین شده و در مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.

در این پژوهش آمده است: برای طراحی برنامه مداخله توانمندسازی شناختی، اصول تدوین مداخله‌های درمانی بر اساس معیارهای “ارزیابی دستورالعمل‌های درمانی” انجمن روانشناسی آمریکا مورد توجه قرار گرفت. جهت طراحی پروتکل توانمندسازی که تماما توسط تیم پژوهش طراحی و آماده‌سازی شده است، محتوا و فضای برنامه توسط پژوهشگر نوشته و توسط کارگروه اصلاح شد.

نویسندگان این مقاله می‌گویند: در طراحی محتوای برنامه، تلاش شد تا تکالیف در قالب فعالیت‌هایی باشند که افراد سالمند به طور روزمره با آن سروکار دارند مانند خرید کردن، مصرف دارو و جاگذاری اشیاء. سپس برنامه آماده شده در قالب یک برنامه VR توسط برنامه‌نویس و زیر نظر تیم پژوهش، با استفاده از برنامه unity نوشته و با استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مربوطه، به یک برنامه VR قابل اجرا تبدیل شد. این برنامه در ۱۰ جلسه تمرینی طراحی شد که هدف اصلی آن بهبود حافظه کاری بود.

بر اساس آن چه نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، برنامه توانمندسازی شناختی با استفاده از فناوری VR می‌تواند در بهبود حافظه کاری سالمندان مبتلا به MCI مؤثر باشد و ماندگاری آن نیز تا یک ماه بعد از درمان در حافظه کاری کلامی وجود دارد.

این مطالعه توسط مهدیه ساسانی نژاد، دانشجوی دکترای روان‌شناسی سلامت دانشگاه خوارزمی، علیرضا مرادی، استاد روان‌شناسی بالینی دانشگاه خوارزمی، مصطفی الماسی دوغایی، استادیار نورولوژی دانشگاه‌ علوم‌ پزشکی ایران و حامد آذرنوش، استادیار بیوالکتریک دانشگاه صنعتی امیرکبیر انجام شده و نتایج حاصل از آن در اولین شماره‌ بیست‌وچهارمین دوره‌ مجله تازه‌های علوم شناختی منتشر شده است.