سومین کنگره علمی اخلاق پرستاری

نقش پرستاران در حفظ کرامت انسانی در خانه‌های سالمندان

شرایطی که در آن کرامت سالمندان توسعه پیدا می‌کند به شخصیت خود سالمند و ظرفیت‌های سازشی او بستگی دارد اما پرستاران شاغل در خانه‌های سالمندان می‌توانند با ایجاد شرایط مطلوب به سالمندان کمک کنند تا احساس کنترل خود را بر زندگیشان دوباره به دست آورند و به عنوان یک فرد ارزشمند در نظر گرفته شوند.

شرایطی که در آن کرامت سالمندان توسعه پیدا می‌کند به شخصیت خود سالمند و ظرفیت‌های سازشی او بستگی دارد اما پرستاران شاغل در خانه‌های سالمندان می‌توانند با ایجاد شرایط مطلوب به سالمندان کمک کنند تا احساس کنترل خود را بر زندگیشان دوباره به دست آورند و به عنوان یک فرد ارزشمند در نظر گرفته شوند.

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در سومین کنگره علمی اخلاق پرستاری که چندی پیش در دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد در آن مقاله‌ای با عنوان کرامت انسانی در خانه‌های سالمندان با همکاری  دانشجوی ارشد پرستاری و یکی اعضای هیئت علمی دانشکده پرستاری ارائه شد و در آن با تعریف مفهوم کرامت به تأثیر توجه به این مفهوم در خانه‌های سالمندان و نقش آن در حمایت و مراقبت از سالمندان پرداخته شد.

سالمندی یک امر نسبی بوده و ورود به آن برحسب زمان و مکان متفاوت است، سالمندی فرآیندی زمانی است که افرادی به سن ۶۵ سالگی و بالاتر از آن می رسند. پیر شدن جمعیت یا افزایش سریع سالمندان یک پدیده جهانی است.

چالش اصلی بهداشت در قرن بیستم زندگی زنده ماندن بود، در حالی که در قرن حاضر چالش اصلی بهبود کیفیت زندگی؛ سه حیطه مهم کیفیت زندگی شامل بعد جسمی، اجتماعی و روانی است.

بعد روانی در ارتباط با مفاهیم روانی و هیجانی است و در آن مسائلی همچون افسردگی، ترس، خشم، سعادت، خوشی و عزت نفس مطرح است.

هدف از زندگی سالمندان فقط داشتن عمر طولانی و زنده بودن نیست، بلکه نوع و کیفیت زندگی آنها نیز مهم می باشد از این رو ارتقای کیفیت زندگی سالمندان در مرحله اول نیازمند داشتن اطلاعات جامع در مورد کیفیت زندگی آنها است.

تحقیقات در دهه اخیر قویاً حاکی از آن است که توجه به نیروهای معنوی و کرامت به عنوان نیازی که به سالمندان، آرامش، نیرو و نشاط وصف ناپذیری می‌بخشد مورد توجه نظریه پردازان پرستاری بوده است. با توجه به افزایش شمار سالمندان، لزوم توجه به کیفیت زندگی آنها بیش از پیش اهمیت می‌یابد.

یکی از عوامل موثر بر کیفیت زندگی، وضعیت سلامتی است و سلامت معنوی و کرامت از ابعاد مهم آن بشمار می‌رود که اغلب مورد غفلت واقع می‌شود. اکثر ساکنین خانه‌های سالمندان باقی مانده عمر خود را تا فرا رسیدن زمان مرگ در خانه‌های سالمندان سپری می‌کنند.

به این دلیل که حفظ کرامت یکی از مهم ترین اهداف مراقبت از سالمندان است، بینش درباره مشکلاتی که سالمندان در طول دوره پذیرش در خانه های سالمندان تجربه می کنند و تاثیراتی که بر کرامت انسانی آنها وارد می شود، بسیار با ارزش است.

با مطالعه پژوهش‌های مختلف مشخص شد که در چهارچوب مراقبت‌های ارائه شده در سال‌های پایان زندگی، مفهوم کرامت، یک مفهوم ذهنی بود و به احساس شایستگی مربوط می‌شد و تحت تاثیر موقعیت‌ها یا اعمال دیگران قرار می‌گرفت.

به طور کلی دو شکل از کرامت (کرامتی که به هر فرد به ارث می‌رسید و تحت عنوان یک حس شخصی) وجود داشت در هیچ شرایطی از بین نمی رفت و کرامت به شرایط مربوط به بیماری با تحدید جنبه‌های فردی و اجتماعی، نقطه آغاز فرایندی بود که می توانست کرامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد. اکثر سالمندان ساکن خانه‌های سالمندان احساس طرد از جامعه و جدی گرفته نشدن به علت سن و بیماری‌شان داشتند.

در انتظار کمک ماندن، نادیده گرفته شدن توسط پرستاران و اطرافیان و عدم دریافت توجه کافی باعث تضعیف کرامت سالمندان می‌شد و مراقبت‌های حرفه‌ای مناسب همراه با احترام، داشتن حمایت‌های اجتماعی و داشتن ظرفیت‌های سازگاری موثر می‌توانست از کرامت سالمندان حمایت کند.

ارتباط بین کرامت با کیفیت زندگی نشان دهنده این بود که نقص در کرامت فردی به اختلال در کیفیت زندگی منجر می شد.

محققین به این نتیجه رسیده بودند که مفهوم استقلال و کرامت غیر قابل تفکیک است. آنها بر این باور بودند که اگر از استقلال سالمندان حمایت شود، کرامتشان حفظ می شود.

گرچه شرایطی که در آن کرامت سالمندان توسعه پیدا می کند به شخصیت خود سالمند و ظرفیت‌های سازشی او بستگی دارد اما پرستاران شاغل در خانه‌های سالمندان می‌توانند با ایجاد شرایط مطلوب به سالمندان کمک کنند تا احساس کنترل خود را بر زندگیشان دوباره به دست آورند و به عنوان یک فرد ارزشمند در نظر گرفته شوند.

اغلب پرستاران تلاش می‌کنند سلامت سالمندان را بهبود بخشند و بیشتر بر روش‌های درمانی تمرکز کنند. اما با توجه به نتایج پژوهش‌ها حمایت عاطفی، ارزش قائل شدن برای فرد به عنوان یک انسان و حفظ کرامت سالمندان تاثیر قابل توجه تری بر کیفیت زندگی آنها دارد.

پرستاران باید تا آنجا که مقدور است مناسب ترین شرایط زندگی را برای ساکنین خانه‌های سالمندان فراهم کنند و اطلاعاتی درباره مسائل مرتبط با کیفیت زندگی آنها در اختیارشان قرار دهند.

ارائه ‌دهنده‌گان خدمات بهداشتی باید به نگرش خود در مقابل بیماران و افراد ناتوان، آسیب پذیری خود و افراد ناتوان، ترس‌های خود و هر مسئله ای که می تواند در مراقبت شان خللی وارد کند، نگاه ویژه ای داشته باشند و با توجه به اهمیت کرامت انسانی در سالمندان بررسی‌های بیشتر و توجه به این امر بسیار حائز اهمیت است.

نویسندگان: تینا محمددوست؛ دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری سلامت جامعه و میمنت حسینی؛ عضو هیئت علمی گروه پرستاری بهداشت جامعه.