طراحی مجدد شهرها برای انطباق با جمعیت سالمند

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، با افزایش امید به زندگی و کاهش باروری، هرم جمعیت در برخی کشورها در حال وارونگی است و میانگین سن جمعیت به شدت در حال افزایش است. واکسن‌ها، سیستم‌های بهداشتی و سایر پیشرفت‌های پزشکی باعث افزایش امید به زندگی شده است و انتظار می‌رود تعداد افراد مسن نسبت به کل جمعیت در دهه‌های آینده به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.

در حال حاضر امید به زندگی در بدو تولد حداکثر ۷۸ سال است و نمودارهای بانک جهانی نشان می‌دهد که چگونه همه قاره‌ها به سرعت به این رقم می‌رسند. در سطح جهانی جمعیت بالای ۶۵ سال از ۴.۹۷ درصد در سال ۱۹۶۰ به رقم ۸.۸۷ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است و این یعنی در عرض ۷۰ سال این جمعیت دوبرابر شده است.

نمودارها نشان می‌دهد که کشورهای ثروتمند فرزندان کمتری دارند و با مشکلات مربوط به پیری جمعیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مسئله پیری جمعیت و نیازهای خاص مربوط به این قشر باید در طراحی شهرها و هنگام توسعه خدمات شهری در نظر گرفته شود.

شهرهای دوستدار سن

منظور از شهرهای دوستدار سن، شهرهایی است که جوامع و برنامه‌های خود را طوری طراحی و تطبیق می‌دهند که برای همه افراد در سنین مختلف مناسب باشد؛ شهرهایی فراگیر، منسجم و بدون مانع که بر اساس تنوع سنی طراحی شده‌اند. این شمول باید در بخش‌های مختلف همچون زیرساخت‌های جاده‌ای و حمل‌ونقل که باید برای همه افراد در دسترس و ایمن باشند و همچنین دسترسی به همه ساختمان‌ها اعمال شود.

برای مثال، با ظهور سیستم‌های حمل‌ونقل جدید همچون دوچرخه و اسکوتر، طراحان شهری باید در نظر داشته باشند که فضاهای عمومی توسط شهروندان مسن نیز استفاده می‌شود که از نظر فیزیکی به اندازه جوانان چابک نیستند و تمایل به استفاده از این وسایل حمل‌ونقل جدید را ندارند یا شاید آنها با استفاده از وسایل حمل‌ونقل اشتراکی که نیاز به یک اپلیکیشن دارد، احساس راحتی نمی‌کنند.

طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، شهرهای دوستدار سالمندان باید مجهز به نیمکت در خیابان‌ها باشند و امکاناتی داشته باشند که افراد مسن را قادر می‌سازد در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت داشته باشند و بتوانند به جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زندگی کمک کنند. این اقدامات نه‌تنها به نفع این گروه جمعیتی است، بلکه همبستگی بین نسل‌ها را در جوامع تقویت می‌کند و روابط اجتماعی و پیوندهای بین ساکنان در همه سنین را تسهیل می‌کند.

چگونه شهرها می‌توانند به پیری جمعیت پاسخ دهند؟

به‌طور کلی تلاش‌ها باید در حوزه‌های مختلف همچون فضاها و ساختمان‌های بیرونی، حمل‌ونقل، مسکن، تضمین مشارکت در شهرها، احترام به سالمندان و شمول اجتماعی، سلامت و ارتباطات متمرکز شود. همان‌طور که خیابان‌ها و ساختمان‌های عمومی تأثیر بسزایی بر تحرک، استقلال و کیفیت زندگی افراد دارند، برای سالمندان نیز دسترسی و ایمنی در این زمینه‌ها بسیار حائز اهمیت است. داشتن فضای سبز، خیابان‌های قابل پیاده‌روی، صندلی‌ها فضاهای عمومی و ساختمان‌های قابل دسترسی با آسانسور یا پله‌های نرده‌دار جنبه‌هایی هستند که زندگی آنها را در شهرها آسان‌تر می‌کنند.

به همین ترتیب داشتن سیستم‌های حمل‌ونقل که سالمندان را قادر می‌سازد در محله‌ها یا شهرهای خود تردد کنند، نه‌تنها کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد، بلکه مشارکت بیشتر در جامعه را تضمین می‌کند و با سلامت و رفاه در طول زندگی آنها رابطه نزدیکی دارد.

ترویج فعالیت‌های بین نسلی

بعضی از شهرها محله‌هایی را به طور خاص برای سالمندان طراحی کرده‌اند، اما بیشتر مردم می‌خواهند در مکانی که دوست دارند پیر شوند و آواره محله‌های غریبه نشوند. اجازه دادن به افراد برای پیر شدن در مکان مورد نظرشان، احترام ما را نسبت به افراد مسن تقویت می‌کند. گاهی اوقات، افراد مسن احساس می‌کنند که رفتارها و نگرش‌های منفی نسبت به آنها در جامعه وجود دارد و بی توجهی خاصی را در جامعه تجربه می‌کنند. بنابراین، شهرها باید فعالیت‌های بین‌نسلی را ترویج کنند که نسل‌های جوان و مسن را قادر می‌سازد از یکدیگر بیاموزند.

ظهور فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات نباید باعث شود که افراد مسن احساس انزوا و ناکارآمدی کنند و فناوری نباید به ابزاری برای طرد اجتماعی تبدیل شود. طراحان شهری باید اطمینان حاصل کنند که اطلاعات و فناوری‌های به کاررفته در شهر برای افراد مسن با ظرفیت‌ها و منابع مختلف قابل دسترسی است.

چالش‌های یک هرم سنی وارونه

وارونگی جمعیت غیرقابل انکار است و می‌تواندباعث ایجاد کسری در سیستم‌های عمومی شود، چراکه اندازه نسبی نیروی کار فعال در جامعه به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. اگر این روند در کشورهای سالخورده همچون ژاپن ادامه یابد، نیروی کار فعال بین ۱۶ تا ۶۴ سال به ۵۱.۲ درصد کاهش می‌یابد و این یعنی نیمی از جمعیت کار خواهند کرد و نیمی دیگر به حقوق بازنشستگی یا خانواده خود وابسته خواهند بود.

علاوه بر این، میانگین هزینه مراقبت‌های بهداشتی با بالارفتن سن افزایش می‌یابد و همچنین حمل‌ونقل عمومی، زیرساخت‌ها و فضاهای عمومی باید با افزایش سن جمعیت سازگار شوند. جمعیت سالخورده، همراه با اتوماسیون بالا و افزایش تعداد افراد وابسته به سیستم اقتصادی کنونی از جمله عواملی است که ناپایداری این سیستم را نشان می‌دهد و لزوم حداقل سیستم‌های مالیات بر درآمد را بیش از پیش مطرح می‌کند.

یک‌چهارم از کل افراد ۵۰ ساله و بالاتر در حال حاضر تنها زندگی می‌کنند و این مسئله به‌ویژه در مردان بالای ۶۵ سال افزایش چشمگیری داشته است. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۳ تقریباً ۴.۵ میلیون نفر ۶۵ سال و بالاتر تنها زندگی کنند. این تغییرات بر دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، مراقبت‌های بهداشتی و به‌طور کلی حمایت اجتماعی مورد نیاز افراد تأثیر می‌گذارد. افراد مسن یک گروه همگن نیستند و تنوع در میان آنها منجر به نابرابری در ثروت و سلامت می‌شود.

راه‌حل‌ها برای هرم سنی وارونه

مسئولان و مدیران شهری می‌توانند با ارائه راهکارهای متفاوت این مسئله را در برنامه‌ریزی‌ها در نظر بگیرند. اگر سالمندان نماینده‌ای مستقل در دولت داشته باشند می‌توانند صدای خود را به گوش مسئولان برسانند تا نیازهای آنها در سیاست‌گذاری نمایان شود.

ارائه یک استراتژی جامعه سالخورده برای ایجاد تعادل بین نیازهای فعلی افراد مسن با پیامدهای بلندمدت جمعیت سالخورده از اهمیت بسیاری برخوردار است. این استراتژی باید بر فقیرترین و آسیب‌پذیرترین افراد مسن تمرکز داشته باشد و مبتنی بر داده‌ها و بینش تجربیات جوامع مختلف در دوران سالمندی باشد.

برای حمایت از طرح جمعیت پیر مقابله با نابرابری‌های قومی و نژادی نیز بسیار مهم است تا از ایجاد نابرابری مضاعف در دوران زندگی سالمندی بکاهد. نظرسنجی‌های مربوط به برنامه‌ریزی شهری باید شامل سوالاتی در مورد قومیت، هویت و دیگر عوامل کلیدی همچون تجربیات و مهارت‌های افراد مسن باشد که بتواند منعکس‌کننده نیازهای آن جمعیت در سیاست‌های شهری باشد.

ترویج فعالیت‌های بین‌نسلی در شهرها از طریق روش‌های مختلف همچون ایجاد فضاهای مشارکتی در شهرها باید در اولویت برنامه‌ریزان شهری قرار بگیرد تا امکان برقراری ارتباط بین نسل جوان و سالمند را فراهم کند؛ به این ترتیب هم سالمندان با دانش به‌روز و فناوری‌های مدرن آشنا می‌شوند و هم جوانان می‌توانند از تجربیات سالمندان درس‌های مهمی بیاموزند. این کار جمعیت سالخورده از انزوا نجات خواهد داد.