نابرابری فناوری – نگاهی به مشکلات سالمندان در استفاده از گوشی‌های هوشمند

گوشی‌های هوشمند در طی چند سال گذشته از یک ابزار فانتزی به وسیله مهمی در زندگی افراد بدل شده‌اند که جدا از دریافت اطلاعات و حضور در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از نیازهای معمول زندگی نظیر جابجایی، خرید مایحتاج روزانه، تبادلات بانکی، پرداخت قبوض، دریافت نوبت پزشک، گرفتن بلیت سفر،‌ رزرو رستوران و ده‌ها مورد کوچک و بزرگ دیگر به حضور آن‌ها وابسته شده است. استفاده از این خدمات برای کاربران جوان‌تر، امری عادی و طبیعی به‌نظر می‌رسد اما ماجرا برای افراد با سن بالاتر به این سر راستی نبوده و جدا از تلاش‌های ناکافی سازندگان برای پرداختن به این افراد، خود آن‌ها نیز اغلب برای استفاده از یک گوشی هوشمند تمایلی نشان نمی‌دهند.

براساس تحقیقی که AARP (سازمانی غیر انتفاعی در ایالات متحده آمریکا که بر مسائل تأثیرگذار بر افراد بالای ۵۰ سال متمرکز است) در دسامبر سال ۲۰۲۱ منتشر کرده است سه نفر از هر چهار نفر بالای سن ۵۰ سال از تکیه بر فناوری برای مرتبط ماندن با جامعه سخن می‌گویند اما ۴۲ درصد از این افراد معتقدند که تکنولوژی برای همه سن‌ها طراحی نشده است. این رقم از نگاه مایکل فیلیپس (Michael Phillips) مدیر استراتژی فناوری و مشارکت AARP بسیار بزرگ بوده و مشکل بزرگی را رقم می‌زند.

در این شرایط امکانات و قابلیت‌های تازه‌ای به گوشی‌های هوشمند افزوده می‌شود که همزمان احتمالا پیچیدگی‌های تازه‌ای را نیز به این روند می‌افزایند؛ از آن جمله می‌توان به قابلیت جدید تشخیص تصادف در گوشی‌های جدید آیفون ۱۴ و ترجمه زنده در سیستم‌عامل اندروید اشاره کرد که روی کاغذ به‌ترتیب در نجات دادن جان انسان‌ها و بهبود هرچه بیش‌تر تعاملات انسانی نقش ایفا می‌کنند اما این ویژگی‌ها ممکن است در عمل تنها به رده‌های سنی پایین‌تری در جامعه محدود شده و بهره کم‌تری از آن‌ها نصیب سالمندان شوند.

مشکل دیگر در این میان همانطور که اشاره شد به تمایل کم‌تر خود افراد سالمند در پذیرفتن و استفاده از فناوری‌های جدید در زندگی روزمره است. در همین زمینه بر پایه تحقیق صورت گرفته از طرف مجموعه آمریکایی Pew Research Center که چندی پیش منتشر شد ۹۶ درصد از بزرگسالان آمریکایی با محدوده سنی ۱۸ تا ۲۹ سال دارای یک گوشی هوشمند هستند اما این رقم برای افراد ۶۵ سال و بالاتر تنها ۶۱ درصد اعلام شده است. تعداد کم‌تر کاربران گوشی‌های هوشمند در رده‌های سنی بالا به همان نسبت شانس استفاده از برنامه‌های سلامتی ارائه شده روی اسمارت‌فون‌ها را که می‌توانند در بهبود کیفیت زندگی این افراد نقش‌آفرینی کنند، کاهش می‌دهد؛ این مسئله با در نظر گرفتن نرخ بالاتر مشکلات سلامتی افراد سالمند، لزوم تغییر این رویه و دسترسی بیش‌تر این افراد به گوشی‌های هوشمند را یادآوری می‌کند.

اعتماد به فناوری در این میان مسئله دیگری‌ست که مدیرعامل AARP به آن اشاره می‌کند: «اگر افراد به این فناوری اعتماد نداشته باشند حتی اگر به آن‌ها کمک کند که زندگی سلامت‌تری داشته باشند [بازهم] از این تکنولوژی استفاده نحواهند کرد.» بر پایه تحقیقی که از سوی دانشگاه میشیگان در فوریه گذشته منتشر شده، تنها ۲۸ درصد از بزرگسالان مابین ۵۰ تا ۸۰ ساله حداقل از یکی از اپلیکیشن‌‌های موبایلی مرتبط با سلامتی استفاده می‌کنند و این در حالی‌ست که ۵۶ درصد از افراد هیچ‌گاه از آن‌ها استفاده نکرده‌اند. نتایج این تحقیق زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم افرادی که از سلامتی خوب، خیلی خوب و عالی برخوردارند در مقایسه با کسانی که سلامتی متوسط رو به پایینی دارند بیش‌تر ممکن است از اپلیکیشن‌های سلامتی استفاده کنند.

با وجود مشکلات متعدد مطرح شده در این میان، شرکت‌های مختلف در طی سالیان گذشته تلاش‌هایی را در جهت بهبود اوضاع آغاز کرده‌اند، تلاش‌هایی که با وجود روند کاملا مثبت و امیدوارکننده هنوز فاصله مشخصی را از شرایط ایده‌آل نشان می‌دهند. آنگانا گُش (Angana Ghosh)، مسئول بخش مدیریت اندروید در مجموعه گوگل در این رابطه می‌گوید: «با این‌که کارهای زیادی برای انجام دادن در این فضا داریم ما به تبدیل دسترسی‌پذیری (accessibility) به یکی از ملاحظات اصلی طراحی محصول اندروید متعهد هستیم. ما با همکاری با جوامع [مختلف] برای آموختن چالش‌های آن‌ها در درجه اول و دانستن آن‌که چگونه می‌توان بیش‌ترین کمک را به آن‌ها کرد، ادامه می‌دهیم.» از جمله راه‌حل‌های ارائه شده در این زمینه در طی چند نسل گذشته سیستم‌عامل‌های موبایلی می‌توان به امکان زوم کردن در محتوا، تغییر اندازه نوشته‌ها و راهنماهای صوتی اشاره کرد. سیستم‌عامل جدید iOS 16 اپل نیز در این زمینه گزینه‌های دسترسی‌پذیری بیش‌تری را برای افراد سالمند ارائه کرده که از آن جمله می‌توان به زیرنویس آنی (Live Captions)، تشخیص افراد (People Detection) و تشخیص درهای ورودی (Door Detection) اشاره کرد.

دبرا برلین (Debra Berlyn) مدیر اجرایی پروژه موسوم به Get Older Adults onLine (آنلاین کردن سالمندان) در این رابطه می‌گوید: «مشکلات فنی در گوشی‌های هوشمند برای افراد سالمند وجود دارد… [اما] مزایای [استفاده از گوشی‌های هوشمند] هنوز بسیار بزرگ است. گوشی هوشمند ابزار ارزشمندی برای سالمندان است.»

یکی دیگر از چالش‌های سالمندان در استفاده از قابلیت‌های جدید گوشی‌های هوشمند دسترسی آسان به آن‌هاست؛ ویژگی‌های جدید و سودمند اسمارت‌فون‌ها معمولا در منوها و زیرمنوهای مختلف از دید پنهان شده‌اند و اینجاست که سهولت کشف و استفاده، به یکی از کلیدی‌ترین گام‌های ممکن برای دسترسی بهتر افراد سالمند به گوشی‌های هوشمند مطرح می‌شود.

فارغ از تمامی چالش‌ها و فرصت‌های مطرح شده در این زمینه، کلیدی‌ترین راه‌کار گسترش گوشی‌های هوشمند و در برگیری طیف متنوع‌تری از بزرگسالان در راحت‌تر شدن افراد با این فناوری و اعتماد و اطمینان به تکنولوژی در بهبود هرچه بیش‌تر وضعیت زندگی سالمندان خلاصه شده است.