فضاهای شهری نامناسب برای حضور سالمندان و معلولان

در این میان به دلیل افزایش امید به زندگی، افزایش سالمندان نیز با توجه به هرم جمعیتی در دهه‌های پیش رو در حال افزایش است.

در کنار این بحث جمعیت معلول و ناتوان نیز که به عللی توان حرکتی مناسبی ندارند، بخشی از اقلیت جمعیت شهری را تشکیل می‌دهند که باید معابر، مسیرها و دسترسی به ساختمان‌ها و مراکز عمومی و وسایل نقلیه حمل و نقل عمومی نیز برای آنان فراهم شود و اگر نتوانیم به نیازهای اصلی این شهروندان پاسخ دهیم عملاً تبعیض را به نوعی گسترش داده‌ایم که تبعات این امر می‌تواند هزینه‌های بسیاری بر شهر تحمیل کند.

نیازهای این گروه از جمعیت شهری زمانی خودنمایی می‌کند که درصد عمده جمعیت بخواهند از خدمات شهری استفاده کنند و اگر شرایط و بستر برای حضور سالمندان و معلولان فراهم نباشد، سلامت آنان در خطر خواهد افتاد.

فضاهای شهری نامناسب برای حضور معلولان

در حال حاضر در خانواده، فامیل یا محل سکونت ما افراد معلول و سالمندانی هستند که به نوعی می‌خواهند در سطح شهر حضور پیدا کنند تا بتوانند از خدمات گوناگون شهری همچون مراکز درمانی، آموزشی و تفریحی، ورزشی و فرهنگی استفاده کنند که به دلیل نبود مراکز حمایتی از این افراد تردد آنان در همه بخش‌ها و مکان‌های شهری معضلی است که کم و بیش شاهد آن بوده‌ایم؛ از محل سکونت افراد گرفته تا مسیرهای تردد و دسترسی آنان به خانه‌های خود که به دلیل در نظر نگرفتن مسائل خانه‌سازی این افراد همواره با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند.

وجود اختلاف سطح در معابر، پله‌های متعدد و نبود مسیری مخصوص آنان تابتوانند با وسایل کمک‌حرکتی از آن مسیرها عبور کنند به نوعی نه تنها این افراد را در تردد با مشکل روبه‌رو ساخته است بلکه میزان صدمات و آسیب به این قشر را نیز افزایش می‌دهد که این امر می‌تواند هزینه درمان و مراقبتی بسیاری را به اقتصاد خانواده‌ها تحمیل کند.

رعایت نکردن مسائل استاندارد برای تردد معلولان در ساخت‌و‌سازها خود گواه بی‌توجهی به این قشر از جمعیت شهری است که این معضل در فضاهای شهری بیشتر خودنمایی می‌کند.

پیاده راه‌ها و پیاده‌روها برای حرکت افراد معلول یا جابه‌‌جایی آنان مناسب‌سازی نشده است، به گونه‌ای که اگر یک فرد سالمند یا معلول که دارای قدرت حرکتی محدود است بخواهد در شهر جابه‌جا شود، همواره باید متکی به دیگران باشد و از آنان درخواست کمک کند تا بتواند از کنار موانع فیزیکی عبور کند.

پیدا کردن جای پارک اتومبیل افراد معلول، محل سوار و پیاده شدن و استفاده از وسایل نقلیه عمومی، عبور از روی پل‌ها و مسیرهای دسترسی شرایط سختی را به وجود آورده است که شهرسازی کنونی نتوانسته به نیازهای این افراد پاسخ دهد.

زمانی که از توسعه شهری و ارتقای سطح زندگی شهری صحبت به میان می‌آید در اصل تمامی افراد جامعه در نظر گرفته می‌شوند. بدون در نظر گرفتن جنسیت و سن که این شرایط برای همه آحاد جامعه یکسان در نظر گرفته می‌شود، باید توجه داشت مشکلات و کاستی‌های موجود در محیط شهری افراد دارای معلولیت را با مشکلات بسیاری مواجه می‌کند که موجب اختلال در رابطه آنها با محیط می‌شود.

در شرایط حاضر بنا بر اعلام سازمان ملل بیش از ۱۰ درصد از جمعیت کشورها با این مسئله روبه‌رو هستند که اگر بخواهیم کودکان و سایر افرادی که به صورت موقت دچار محدودیت حرکتی می‌شوند را به این آمار اضافه کنیم،

جمعیت قابل توجهی را باید در نظر بگیریم که شهرسازی حاضر نتوانسته است برای آنان شرایط مطلوبی را برای تردد و دسترسی به اماکن و فضاهای شهری فراهم سازد که عدالت در زندگی شهری و استفاده از خدمات شهری را زیر سؤال می‌برد.

نگاهی به وضعیت فعلی جامعه حاکی از آن است که در ایران هنوز تا پذیرش عملی حقوق معلولان به عنوان شهروندان جامعه که باید از امکاناتی همتراز با سایرین استفاده کنند فاصله بسیار است، با آنچه مسئولان متولی از آن سخن به میان می‌آورند.

نقش شهرداری در پاسخگویی به حقوق شهروندی

نقش مدیریت شهری و در رأس آن شهرداری‌ها در بهبود زندگی معلولان در شهر پررنگ‌تر از همه بخش‌ها و دستگاه‌های شهری است، به واقع در اولین نگاه تأمین دسترسی این افراد به امکانات شهری و احترام به حقوق شهروندی را باید در جایگاه شهرداری جست‌وجو کرد. پررنگ‌ بودن نقش شهرداری در مساوی‌سازی فرصت‌هاست.

در طراحی‌ها و مدیریت شهری این دسترسی از سوی همه برنامه‌ریزان و دست‌اندرکاران اجرایی پذیرفته شده است اما در عمل چه میزان به این تعهدات پایبندی صورت می‌گیرد را باید از معلولان، سالمندان و افراد دارای محدودیت‌های حرکتی جویا شد.

اینکه از هر چند ساختمان عمومی یک ساختمان برای معلولان مناسب‌سازی شده است، خود گواه این موضوع است که هنوز راه بسیاری در پیش رو است و لازم است این موضوع به عنوان یک پیوست اجتماعی برای تمامی پروژه‌های شهری در نظر گرفته شود و تکمیل‌کننده همه پروژه‌های شهری توجه و رصد و حل مشکلات معلولان و سالمندان باشد و اگر این روند به صورت یک نیاز اساسی در نظر گرفته شود،

نقش و جایگاه شهرداری در کنار سایر دستگاه‌های متولی در این زمینه پررنگ‌تر خواهد شد؛ گامی که می‌تواند به ایمنی شهری و ارتقای زندگی شهرنشینی و درنهایت به توسعه شهری منجر شود؛ آینده‌ای که سالمندان و معلولیت را از آن چاره‌ای نیست چرا که «تا معلولیت یک ثانیه فاصله است» و هر آن بر اثر عاملی هر یک از ما شاید دچار معلولیت شویم و از سالمندی هم که راه گریزی نیست، بنابراین نادیده گرفتن معلولان و سالمندان نادیده گرفتن شرایط خودمان در آینده نه چندان دور است.