گزارش دبیرعلمی همایش ملی علمی- تخصصی آلزایمر

پیر شدن جمعیت فرایندی جهانی و نشانه ی موفقیت هایی است که بشر طی ۱۰۰ سال گذشته در زمینه ی مراقبت های بهداشتی کسب کرده است.

اکنون، افراد بشر سالمتر و طولانی تر زندگی می کنند و از این رو افراد سالمند بیشتری در جهان وجود دارند. برآورد می شود که تا سال ۲۰۵۰، ۲۲% از جمعیت جهان را سالمند تشکیل بدهند که چهار پنجم شان در کشورهای در حال توسعه زندگی خواهند کرد. فرایند پیر شدن جمعیت در ایران نیز مدتی است آغاز شده، به طوری که ظرف ۱۵ سال، از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰، نسبت جمعیت سالمندان از۶/۶% به ۲/۸% رسیده و اکنون بالغ بر ۵ میلیون نفر ۶۰ ساله و مسن تر در کشور ما زندگی می کنند.

دمانس، خصوصا بیماری آلزایمر، عمدتا افراد سالمند را گرفتار می کند. تعداد مبتلایان به دمانس، در سال ۲۰۱۰، ۵/۳۶ میلیون نفر گزارش شده و پیش بینی می شود که این رقم هر ۲۰ سال دو برابر شده و در سال ۲۰۵۰ به بیش از ۱۱۵ میلیون نفر بالغ شود. در حال حاضر ۵۸% از بیماران مبتلا به دمانس در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند، ولی این نسبت رو به افزایش بوده و پیش بینی می شود که در سال ۲۰۵۰ به ۷۱% خواهد رسید. هر ساله ۷/۷ میلیون نفر،یا به عبارتی هر ۴ ثانیه یک نفر، به شمار مبتلایان  به دمانس افزوده می شود.

به رغم این میزان بروز و شیوع بالا، مطالعات انجام شده نشان داده اند که این بیماری به درستی تشخیص داده و درمان نمی شود. در کشورهای توسعه یافته، تنها ۲۰ تا ۵۰ درصد از موارد در نظام مراقبت های اولیه تشخیص داده می شوند و بدیهی است که این فاصله در کشورهای در حال توسعه از این رقم بالاتر است.

در این بیماری ما با افت همه جانبه ی قوای شناختی رو به رو هستیم که با پیشرفت تدریجی، فرد را به سوی از دست دادن کامل حافظه و قدرت تفکر سوق می دهد. علاوه بر آن، رفتار بیماران نیز تغییر می کند و با ظهور عوارضی نظیر تحریک پذیری، مقاوت در برابر دریافت مراقبت، بیقراری، هیجان شدید، پرخاشگری، توهم و هذیان، کار را بر مراقبان دشوار می کند. استرس ناشی از مراقبت از بیمار مبتلا به دمانس بالاست. مطالعات شیوع بالای اختلالات جسمی و روانی را در مراقبان بیماران دچار دمانس نشان داده اند. ضرورت حمایت از مراقبان از واقعیاتی است که امروز همگان به آن اذعان دارند.

با پیر شدن جمعیت جهان، نظام سنتی مراقبت در خانواده به پشتیبانی بیشتری نیاز پیدا می کند. آمار جهانی نشان می دهد که ۱۳% از سالمندان ۶۰ ساله و مسن تر به مراقبت در مراکز بلند مدت نیاز دارند. در فاصله ی ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰، تعداد سالمندانی که به مراقبت نیاز خواهند داشت تقریبا سه برابر شده و از ۱۰۱ میلیون به ۲۷۷ میلیون نفر خواهد رسید.

تقریبا نیمی از سالمندانی که به مراقبت فردی نیاز دارند و ۸۰% از سالمندان مراکز آسایشگاهی به دمانس مبتلا هستند. هزینه ی جهانی دمانس حدود ۶۰۰ میلیون دلار، نزدیک به ۱% از درآمد ناخالص کشورها، برآورده شده است به طوری که در حال حاضر بیماری آلزایمر یکی از فوریت های بهداشتی و اقتصادی کشورهای توسعه یافته به شمار می آید.

متاسفانه هنوز در کشور ما آگاهی وحساسیت لازم در مورد این بیماری به وجود نیامده است. آگاه سازی جامعه، دولتمردان، سیاستگزاران از اقداماتی است که برای برنامه ریزی بهینه ی خدمات تشخیصی، درمانی، توانبخشی و حمایتی از این بیماران ضرورت دارد. هدف از برگزاری این همایش، افزایش آگاهی جامعه، دست اندر کاران ارائه خدمت به سالمندان، و تدوین کنندگان برنامه های مراقبت از سالمندان در مورد بیماری آلزایمر است. این همایش که به همت انجمن آلزایمر و با حمایت بی دریغ شورای ملی سالمندان و سازمان بهزیستی و با همکاری علمی مرکز تحقیقات مسائل اجتماعی روانی سالمندان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و مرکز تحقیقات سلامت سالمندان دانشگاه تهران و لطف بیدریغ جمعی از اساتید دانشگاه های کشور برگزار می شود می تواند نقطه ی شروعی باشد برای حرکت به سوی فراهم ساختن زندگی با کیفیت تر برای مبتلایان به بیماری آلزایمر.

در این سمینار مجموعا ۱۶ مقاله در سه نشست، در دو روز پی در پی، ارائه خواهد شد. در چهار نشست نخست، با دمانس، انواع آن، تدابیر درمانی و مراقبتی، و نیز آثار و پیامدهای اجتماعی آن آشنا خواهیم شد. در نشست پنجم و آخر، ابتدا مقالات کوتاهی با تمرکز بر نیازهای توانبخشی و حمایتی بیماران ارائه شده و سپس در قالب پانل با حضور شخصیت های علمی، مدیران توانبخشی و نمایندگان سازمان های غیر دولتی به بحث گروهی در باره ی وضعیت کنونی خدمات ارائه شده به بیماران، کاستی های آن ، و راه حل های احتمالی خواهیم پرداخت. امید است برگزاری این جلسات بتواند ما را به اهداف تعیین شده راهبر شود.

در خاتمه لازم می دانم از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهزیستی استان تهران، سازمان تامین اجتماعی، شهرداری تهران، سازمان صدا و سیما، کمیته امداد، سازمان بازنشستگی و انجمن مراکز خصوصی نگهداری سالمندان کشور که ما را در این مهم یاری دادند، سپاسگزاری کنم.

 دبیر علمی سمینار
دکتر مهشید فروغان