اندوه آشیانه خالی در کمین سالمندان است

احمدرضا عرب، روانشناس و مشاور خانواده از چهارمحال‌وبختیاری بااشاره به اینکه امید به زندگی در انسان امروز در مقایسه با گذشته افزایش یافته و طول عمر انسان‌ها بیشتر شده است، اظهار کرد: باتوجه به اینکه با وضعیت موجود در آمار ازدواج جوانان و فرزندآوری، جمعیت ایران با سرعت به سمت سالخوردگی و پیری در حرکت است، می‌طلبد که جامعه به فکر رفاه خیل سالمندان که شناسنامه کشور و فرهنگ و تمدن کشور هستند، باشد و مسئولان باید برای ارائه خدمات همه‌جانبه به این قشر با هدف پیشگیری از انواع بیماری‌های جسمی و روانی و ارتقای سلامت آنان تمهیداتی بیندیشند.

وی با ذکر اینکه قشر بازنشسته و سالمند غالباً با انواع مشکلات جسمی، روانی، اقتصادی، اجتماعی و غیره روبرو می‌شوند، ادامه داد: این افراد با خانه‌نشین شدن و دوری از فعالیت‌های اجتماعی، هویت اجتماعی و خانوادگی خودشان را دچار خدشه می‌بینند، آنان که تا چندی پیش دارای جایگاه و نقش‌آفرینی در پهنه اجتماع بودند امروز بازنشسته شده و دیگر هیچیک از نقش‌های قبلی را ندارند لذا از حیث روانی دچار آسیب می‌شوند.

عرب احساس بیهودگی، تنهایی، افسردگی، نا امیدی، طردشدگی، مؤثر و مفید نبودن و سربار بودن را از عارضه‌های سالمندی و بازنشستگی عنوان کرد و توضیح داد: در زنان مشکلاتی چون یائسگی حس ناخوشایند پایان زیبایی و طراوت و جوانی را به آنان القا می‌کند. در این دوره تمارض در بازنشستگان به‌وفور دیده می‌شود که با این کار تلاش می‌کنند جلب توجه کرده و افراد خانواده را دور هم جمع کنند.

این روانشناس و مشاور خانواده در استان بیان کرد: افزایش مشکلات اقتصادی و معیشتی بسیاری از سالمندان را دچار مشکل می‌کند چرا که علاوه بر بار مالی که ازدواج فرزندان به‌ویژه در شرایط اقتصادی موجود بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند، بروز بیماری‌ها و مشکلات جسمی نیز هزینه‌هایی را تحمیل می‌کند. با ازدواج فرزندان درواقع، تعداد اعضای خانواده افزایش می‌یابد و طبیعتاً پذیرایی از آنان مستلزم صرف هزینه است که در غالب موارد بر پدر و مادر سالمند و بازنشسته تحمیل می‌گردد.

عرب با تصریح اینکه درآمد افراد در دوران بازنشستگی معمولاً کاهش می‌یابد، گفت: بر این اساس، خانواده بازنشستگان دچار مشکلات اقتصادی می‌شوند، زندگی جنسی این قشر نیز به دلایل متعدد از جمله سالخوردگی، بیماری، مصرف دارو و دیگر دغدغه‌ها دچار مشکل می‌شود و اگر این مشکلات برای یکی از زوجین بیشتر باشد دیگری دچار آسیب شده و چه بسا به سمت روابط خارج از خانواده و یا ازدواج مجدد سوق یابد.

وی با تأکید بر اینکه اندوه ناشی از پدیده آشیانه خالی در کمین اکثر سالمندان و بازنشستگان قرار دارد، گفت: وقتی که فرزندان به دلیل ازدواج یا کار و تحصیل خانه پدری را ترک می‌کنند، پدر و مادر سالمند تنها می‌مانند و ممکن است در مواردی مشکلات جدیدی بروز یابند؛ در چنین حالتی گاه شاهد افزایش تعارضات و کشمکش‌های زناشویی در زوجین هستیم، چراکه تعارضات و اختلافات زوجین در دوران حضور فرزندان در خانه تحت‌الشعاع پرداختن به امور فرزندان و دغدغه‌مندی برای آنان قرار می‌گرفت و خاموش می‌ماند اما با نبود فرزندان این تعارضات در مواردی کم‌کم بروز می‌یابد و چه‌بسا این آتش خاموش یکباره شعله‌ور و منجر به مشکلات خانوادگی و حتی جدایی و طلاق در سالمندی شود.

عرب با تأکید بر اینکه توجه به تمام این مشکلات و نظیر این مسائل که سالمندان و بازنشستگان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند مستلزم توجه ویژه و تمهیدات شایسته جهت پیشگیری است، افزود: هم خود سالمندان و هم خانواده و دولت در قبال سالمندان امروز و آینده جامعه مسئول هستند. یکی از موارد تعیین‌کننده در ارتقای سلامت جسم و روان سالمندان توجه و مراقبت در سبک زندگی است، تمام افراد جامعه و حتی جوانان امروز که سالمندان آینده جامعه خواهند بود باید ورزش و تحرک را جدی بگیرند، سالمندان باید به‌طور منظم و اصولی پیاده‌روی کنند و تحت معاینات پزشکی قرار گیرند و در دورهمی‌های دوستانه و خانوادگی یا کانون‌های مذهبی، اجتماعی و خیرخواهانه و غیره شرکت کنند و نیز سرگرم شدن با نوه‌ها، مسافرت‌های کوتاه‌مدت، انجام برخی کارها مانند خرید روزانه و یا حتی‌الامکان مشغول شدن با مشاغل سبک و نیمه‌وقت را در دستور کار قرار دهند.

این روانشناس و مشاوره خانواده با بیان اینکه خانواده و فرزندان در قبال والدین سالمند خود دارای وظیفه هستند، تصریح کرد: خانواده باید والدین را از حیث عاطفی، روانی، اجتماعی و در صورت نیاز از نظر اقتصادی تحت حمایت و پشتیبانی قرار دهند و در صورت ضرورت از آنان مراقبت کنند که این مراقبت نباید افراطی باشد، بلکه اجازه دهند کارهایشان را انجام دهند و آنان را تشویق کنند.

عرب بر توجه و حمایت مسئولان از بازنشستگان و افراد سالمند جامعه تأکید و بیان کرد: شایسته نیست که بازنشستگان پس از سال‌ها خدمت به جامعه دغدغه معیشتی داشته باشند، ایجاد کانون‌ها و مراکز مناسب برای سالمندان، ایجاد بسترهای لازم و مناسب برای آنان در زمینه مسافرت و گردشگری و تفریحات، ایجاد باشگاه‌های ورزشی و فرهنگی و رفاهی، ارائه خدمات پزشکی و روانشناختی با قیمت مناسب و حتی‌الامکان رایگان، ایجاد زمینه اشتغال فرزندان بازنشستگان و ایجاد بستر‌های مناسب بهره‌مندی از تجارب در حوزه‌های کاری و تخصصی بازنشستگان، آموزش مهارت‌های غنی‌سازی اوقات و غیره از جمله اقداماتی است که دولت باید برای ارتقای سلامت جسم و روان سالمندان و بازنشستگان مورد توجه قرار بدهد.

وی گفت: جوانان باید خود را برای دوران سالمندی آماده کنند و با مراقبت از جسم و روان خود، استحکام روابط خانوادگی و نیز یادگیری مهارت‌ها و ارتقای کیفیت زندگی خود دوران سالمندی سالم و بدون دغدغه‌ای را برای خود تضمین کنند تا احساس خوب مفید و مؤثر بودن و داشتن یک زندگی غنی و به دور از مشکلات جسمی و روحی را تجربه کنند.