چند منزلگاه تا آرمان شهر حامی سالمند فاصله داریم؟

دکتر امیر ولی عضدزاده اظهار کرد: جهان در حال پیر شدن است و گواه این ادعا این است که از سال ۱۹۸۰ تا به حال تعداد افراد ۶۰ سال به بالا، ۲ برابر شده و حدود ۵۸۰ میلیون نفر از جمعیت جهان را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ میلادی جمعیت سالمندان جهان به مرز یک میلیارد نفر برسد.

وی اضافه کرد: در حال حاضر برای نخستین بار در درازای تاریخ، تعداد سالمندان ۶۵ سال به بالا از کودکان زیر پنج سال جهان، پیشی گرفته و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۵۰ میلادی تعداد افراد ۶۵ سال به بالا در دنیا از تعداد کودکان زیر ۱۴ سال نیز پیشی بگیرد.

کارشناس در امور طب سالمندی خاطرنشان کرد: سالمندی جمعیت، روندی است که از چند دهه پیش در کشورهای پیشرفته دنیا آغاز شده و به شکل رو به تزایدی در حال گسترش است و امروزه کشورهای در حال توسعه و به اصطلاح جهان سوم را درگیر خود ساخته است؛ پدیده‌ای که ممالک پیشرفته و صنعتی دنیا برای آن چاره اندیشیده‌ و آن را به بهترین شیوه مدیریت کرده‌اند و بر این باور هستند که سلامت و رفاه اجتماعی سالمندان، نماد توسعه پایدار جوامع است چنان که امروزه سالخوردگی جمعیت در این کشورها، نه تنها معضل نیست بلکه فرصتی است در اختیار این جوامع تا از تجارب و توان بالای این قشر به بهترین شکل ممکن بهره برده و در راستای پیشبرد امور و توسعه پایدار و و متوازن و رشد و ترقی روزافزون از آن استفاده کنند یعنی دقیقاً خلاف آن چیزی که در کشورهای در حال توسعه، از آن انتظار می‌رود.

عضدزاده بیان کرد: به استناد تعریف سازمان جهانی بهداشت که بالغ شدن جمعیت سالمندان هر جامعه از رقم هفت درصد کل جمعیت آن جامعه را مساوی با پیری جمعیت می‌داند، ایرانیان نیز در مسیر پیر شدن قرار گرفته‌اند چنان که براساس سرشماری سال ۱۳۹۰ تعداد ۶ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۶۷۶ نفر از جمعیت بیش از ۷۵ میلیونی ایرانیان را جمعیت سالمند تشکیل می‌دهد، یعنی حدود ۸٫۳ درصد جمعیت کشور ما سالمند هستند.

وی ادامه داد: قابل توجه این‌که بر اساس همین سرشماری تعداد افراد بالای ۶۰ سال کشور با تعداد کودکان صفر تا چهار سال برابر شده و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۰ میلادی، جمعیت سالمندان کشور به حدود ۱۰ میلیون نفر برسد.

این کارشناس امور سالمندان اظهار کرد: سالمندی آغاز فصل جدیدی از عمر آدمی است، فصلی که می‌تواند بهار یا خزان روحی و جسمی آدمی‌زاد باشد؛ بهار است و فصل رویش، اگر در دوران جوانی و نوجوانی بذری مرغوب در زمین جسم‌مان کاشته باشیم و خزان، اگر در درازای زندگانی، داشته‌های جسمی و روانی‌مان را به هرز داده باشیم و غافل از این روزگاران، با در پیش گرفتن سبک زندگی ناسالم و نادرست، جز رنج و اندوه و حرمان برای این دوران نیندوخته و نکاشته باشیم.

عضدزاده گفت: سالمندی به همراه دوران کودکی، دو سر طیف زندگانی بشر را تشکیل می‌دهد و از همین روی سالمندان به مانند کودکان نیازمند همراهی، همگامی، حمایت و دستگیری دیگران هستند تا به سلامت و در آسایش خاطر و آرامش خیال این مرحله از زندگی را سپری سازند.

وی افزود: بدیهی است که به واسطه حضور سالمندان در اجتماع، جوامع سالمندمحور و شهرهای حامی سالمند در این مسیر از اهمیت بالایی برخوردار هستند چرا که اگر جوامع، پذیرا و حامی سالمندان نبوده و در جهت احقاق حقوق و رفع نیازهای سالمندان تلاش نکنند، سالمندان به واسطه محدودیت‌های وابسته به سالمندی از حضور فعال در اجتماع بازمانده و از حل کامل مشکلات خود باز می‌مانند.

این متخصص طب سالمندی گفت: بدون تردید پدیده سالمندی و سالمندان، یکی از مهمترین چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی در قرن ۲۱‌ ام به شمار می‌روند، قرنی که در کنار پدیده سالمندی جمعیت با چالشی به‌نام شهرنشینی و رشد و توسعه بی‌محابای شهرها دست به گریبان است و در نتیجه برنامه‌ریزی دقیق و جامعی را در تمام حوزه‌ها طلب می‌کند و از همین روی سازمان بهداشت جهانی، طرحی را با نام “شهرهای دوستدار یا مناسب سالمند” در بسیاری از شهرها و کشورهای دنیا به مرحله اجرا در آورده است چنان که امروزه در کشوری مانند چین، تعداد این شهرها از مرز ۱۰۰ شهر فراتر رفته است.

به گفته وی، از نظر علمی شهر دوستدار سالمند، شهری است که ساختار، امکانات، سیاست‌ها و خدمات شهر به گونه‌ای طراحی و تعریف شده باشد که شرایط را برای داشتن سالمندی پویا فراهم آورده و با حفظ و افزایش سلامت جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی سالمندان، موجب افزایش کیفیت زندگی در دوران سالخوردگی شده و برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در جهتی باشد که با در نظر داشتن مشکلات کنونی سالمندان، برای جمعیت آینده سالمندان نیز تمهیدات لازم را فراهم ساخته و از آنان حمایت لازم را به عمل آورد.

عضدزاده با بیان اینکه طرح مذکور با هدف دسترسی آسان و ایجاد امکان برابری فرصت‌ها و عدالت در بهره‌مندی از امکانات شهری به ویژه برای سالمندان به مرحله اجرا درآمده است، تصریح کرد: اجرای این طرح به متولیان امور جامعه این فرصت را می‌دهد تا با شناخت توانایی‌ها و اشراف بر نقاط ضعف و محدودیت‌های سالمندان، در طراحی، ساخت و ایجاد مبلمان شهری و اجرای طرح‌های دولتی، خصوصی و مذهبی موارد لازم برای تحقق این هدف مهم را در نظر بگیرند. بر همین اساس و در همین راستا، سازمان جهانی بهداشت شعار سال ۲۰۱۵ خود به مناسبت روز جهانی سالمندان را نیز “زندگی در شهرهای حامی سالمند” قرار داده و بر اثرپذیری و اثرگذاری سالمند بر محیط‌های فراگیر شهری تاکید کرده است.

وی ادامه داد: از آنجا که شهر مجموعه‌ای از خانه‌ها، ساختمان‌های اداری، اماکن عمومی، خیابان‌ها و مردم است، پس شهرهای حامی سالمند نیز شهرهایی هستند که در هر یک از مولفه‌های شهری حامی و دستگیر سالمندان هستند و بر این اساس، شهرهای حامی سالمند در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اداری، ارتباطات، مسکن و غیره سالمندمدارانه برنامه‌ریزی شده و سالمند محور بنا شده‌اند.

رییس بهزیستی شهرستان اردکان عنوان کرد: در چنین جوامعی سالمندان، به مانند گذشته از جایگاهی برتر و والاتر در خانواده برخوردار بوده و در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت امور، چه در جمع خانواده و چه در اجتماع، نقشی اساسی و درخور دارند. در این شهرها، مشارکت اجتماعی سالمندان در بالاترین حد ممکن بوده و شرایط برای حضور فعال و مثبت سالمندان با هر درجه از ناتوانی‌های ناشی از کهولت سن، در همه عرصه‌های زندگی اجتماعی فراهم بوده و از انزوای سالمندان و خانه‌نشینی آنان جلوگیری شده و از دانش و تجربه آنان در جهت رشد و بالندگی جامعه در حوزه‌های تصمیم سازی و مدیریت استفاده می‌شود.

عضدزاده خاطرنشان کرد: در شهرهای حامی سالمند، انجمن‌های سالمندی پررنگ بوده و سالمندان با حضور در این انجمن‌ها، ضمن تبادل تجارب و دانسته‌های خویش، از این در کنار هم بودن، برای حل مشکلات خود و دیگران بهره برده و برآیند دانش و تجربه گرانبهای خود را به منظور اعتلای جامعه در اختیار مسئولان قرار می‌دهند. در چنین شهرهایی، نه تنها سالمندان برای مطالبه حقوق خویش نباید به هر دری بزنند بلکه اجتماع، وظیفه خویش می‌داند که باید حقوق حقه سالمندان را به آسانی و سهولت هرچه تمام‌تر در اختیار آنان بگذارد.

این کارشناس امور سالمندان در پایان این پرسش‌های اساسی را نیز مطرح کرد که “آرمان شهر حامی سالمند” در کجای قاموس مدنیت و مدرنیته ما قرار دارد و تا رسیدن به این آرمان شهر چند منزلگاه فاصله داریم؟ و به راستی سالمندان ما به چه میزان، صبر کنند تا در چنین شهری، زندگانی کرده و روزگارشان را بگذرانند؟

عضد‌زاده آخرین هشدار خود را با تاکید چندین و چند باره چنین مطرح کرد که سالمندی پدیده‌ای است که انتظارمان را می‌کشد، هر که باشیم و در هر جا که باشیم و لاجرم، هرآنچه که ما امروز برای این عزیزان از خود مایه بگذاریم و هر قدمی که در راه خدمت به این سپیدگیسوان برداریم، خدمتی است که به خود کرده‌ایم و صندوق پس‌اندازی برای آتیه نه چندان دور و نه چندان مطمئن خودمان است لذا باید تا دیر نشده، دست در دست هم گذاریم تا شهرمان را آن گونه بسازیم که حامی روزگاران سالمندی، تنهایی و رنجوری‌مان باشد.