مقاله/ عوامل خطربالقوه قابل تغییر دمانس

پژوهشی که به سفارش مجله لنست انجام شده است یافته های سال ۲۰۲۰ خود را مورد بازنگری قرار داد  تا اختلال بینایی و سطح بالای کلسترول LDL  – که در گویش عامیانه کلسترول بد نامیده می شود – را در زمره فاکتور های خطر دمانس قرار دهد.

تاریخ انتشار مقاله : اول آگوست ۲۰۲۴

نویسنده : Alzheimer’s Disease International

تحقیقات جدید هدایت شده توسط لنست نشان می دهد که  ۴۵% از موارد دمانس می تواند بصورت بالقوه به تاخیر بیافتد یا کاهش یابد که نشان دهنده افزایش ۵ درصدی نسبت به یافته های سال ۲۰۲۰ است. این مطالعه به روزرسانی شده همچنین دو عامل خطر جدید ، ضعف بینایی و افزایش سطح کلسترول LDL  را شناسایی نمود و تعداد کلی عوامل خطر را یه ۱۴ فاکتور رساند.

این مطالعه همچنین نشان داد که پرداختن به اکثر عوامل خطر در میانسالی ( ۶۵-۱۸ سالگی) بیشترین تاثیر را در تاخیر یا جلوگیری از شروع دمانس در مراحل بعدی زندگی دارد . در اوایل زندگی (۱۸-۰ سالگی) مشخص شد که سطح پایین تحصیلات بیشترین تاثیر را داشته  در حالیکه انزاوی اجتماعی ، آلودگی هوا و از دست دادن بینایی اثر قابل توجه تری روی ریسک بیماری در اواخر عمر (+۶۵ سالگی ) ایفاء می کردند. به لحاظ دموگرافیک ، محققان پیشنهاد کردند آنهایی که در کشورهای با درآمد پایین تر و متوسط زندگی می کنند و آنهایی که از وضعیت اجتماعی – اقتصادی پایین تری برخوردارند بیشتر در معرض ریسک ۱۴  فاکتورخطر شناخته شده قرار داشته و بنابراین با پرداختن و مداخله در قبال آنها بیشترین دستاورد حاصل می شود.

این پژوهش بر اهمیت حیاتی رویکرد دوره زندگی برای کاهش خطر با مداخلات هدفمند در مراحل مختلف زندگی تاکید می کند . با شناسایی و پرداختن به این عوامل خطر در مراحل اولیه ، به ویژه در جوامع کمتر برخوردار ، ما فرصت عظیمی برای کاهش تاثیر جهانی دمانس خواهیم داشت.درحالیکه ما هنوز به درمانی قطعی برای دمانس دست نیافته ایم ، هرگام  پیشگیرانه ای در ارتباط با فاکتورهای خطر دمانس می تواند به تغییری شایان توجه در سطوح فردی و اجتماعی منجر شود و سیاستگذاران در این زمینه نقشی اساسی ایفاء خواهند کرد.

فاکتورهای خطر دمانس

بزرگترین عامل خطر بیماری آلزایمر و سایر انواع دمانس افزایش سن است.اگرچه افزایش سن ، خطر را افزایش می دهد اما دمانس بخشی طبیعی از پدیده سالمندی نیست.

ما می دانیم که بیش از ۲۰ ژن وجود دارند که خطر ایجاد دمانس را در یک فرد تحت تاثیر قرار می دهند.ژن APOE   اولین ژن شناخته شده بود که مشخص شد ، ریسک ایجاد بیماری آلزایمر را افزایش می دهد و هنوز هم قوی ترین عامل ژنی شناخته شده است.ژن های دیگری هم وجود دارند که مستقیما سبب ساز دمانس می شوند اما این عوامل ژنی قطعی نادر اند- تخمین زده می شود که آنها کمتر از ۱ % موارد دمانس را شامل شده و باعث اَشکالی از بیماری  ، با شروع در سنین جوانی می شوند که علایم بیماری معمولا پیش از ۶۰ سالگی ایجاد گردند.

زنان حتی با در نظر گرفتن این حقیقت که بطور متوسط طول عمر بیشتری دارند ،  بیش از مردان احتمال دارد که به بیماری آلزایمر دچار شوند. علت این امر روشن نیست.

فاکتور های خطر قابل تغییر

اگرچه ما نمی توانیم ژن هایمان را تغییر داده یا روند پیری را متوقف کنیم ، تغییراتی چه در حیطه فردی  در سبک زندگی و چه تغییرات گسترده تر در سطح جامعه  وجود دارند که می توانیم در راستای کاهش خطر ابتلایمان به دمانس آنها را اعمال نماییم.  یک تحقیق گسترده شواهدی مبنی بر وجود ۱۴ عامل خطر قابل تعدیل ارائه می کند.اگر ما قادر باشیم تمامی این فاکتورهای خطر را تغییر دهیم ، ممکن است بتوانیم تا ۴۵% از موارد ابتلاء به دمانس پیشگیری کرده یا آنها را به تعویق بیاندازیم.

فعال باقی ماندن ، خوب غذا خوردن و مشارکت در فعالیت های اجتماعی همگی به بهبود سلامت مغز منجر شده و ممکن است خطر ایجاد سایر انواع دمانس را نیز کاهش دهد.حفظ سلامتی قلب شامل اجتناب از استعمال سیگار و مصرف الکل زیاد ، می تواند خطر دمانس یا سایر بیماریهای را نیز کاهش دهد.

در ادامه به ارائه لیستی از فاکتورهای خطر دمانس همراه با پیشنهاداتی جهت تقابل با آنها در راستای کاهش خطر می پردازیم:

بی تحرکی

فعالیت بدنی منظم یکی از بهترین راه های کاهش خطر دمانس است.تحرک برای قلب و بهبود جریان خون ، وزن و سلامت ذهنی شما مفید است. توصیه می شود که بالغین ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط یا ۷۵ دقیقه  ورزش هوازی شدید را به عنوان هدف هفتگی خود لحاظ نمایند.

استعمال سیگار

سیگار کشیدن به شدت خطر ابتلای شما به دمانس را افزایش می دهد.با اینکار شما خطر سایر بیماریها شامل دیابت نوع ۲ ، سکته مغزی ، سرطان ریه و سایر سرطانها را نیز افزایش می دهید. هرگز دیر نیست – توقف استعمال دخانیات در سالهای بعدی زندگی نیز  خطر دمانس را کاهش می دهد.

مصرف بیش از حد الکل

سوء مصرف الکل و نوشیدن بیش از ۲۱ واحد از آن در هفته خطر دمانس را افزایش می دهد. استفاده زیانبار از الکل ، عامل سبب ساز بیش از ۲۰۰ بیماری و شرایط آسیب زا ست. بین استعمال زیانبار از الکل و  طیفی از اختلالا ت ذهنی و رفتاری، سایر بیماریهای غیر واگیر همچنین آسیب ها ،  ارتباط علت و معلولی وجود دارد.

آلودگی هوا

شواهد تعداد رو به رشدی از پژوهش ها نشان می دهند که آلودگی هوا خطر دمانس را افزایش می دهد. سیاستگذاران باید بهبود در کیفیت هوا را به ویژه در نواحی با آلودگی هوای بالا سرعت ببخشند .

آسیب به سر

صدمات به ناحیه سر عمدتا در اثر تصادفات اتومبیل ، موتور سیکلت و دوچرخه  حوادث شامل : حوادث نظامی ، بوکس ، فوتبال ، هاکی  و سایر ورزش ها ، سلاح گرم و حملات خشونت آمیز و سقوط ایجاد می شوند . سیاستگذاران  می بایست از معیارهای سلامت عمومی و سایر  اقدامات تقنینی در راستای کاهش صدمات به ناحیه سر بهره بگیرند.

محدودیت در تعاملات اجتماعی

به خوبی ثابت شده است که تعاملات اجتماعی خطر دمانس را کاهش می دهند. ارتباطات اجتماعی ذخیره شناختی را  ارتقاء بخشیده یا رفتارهای مفید را تشویق می کنند.شواهد زیادی برای اینکه یک فعالیت خاص نقش محافظتی در برابر دمانس ایفاء کند وجود ندارد.پیوستن به کلوب  یا گروه های اجتماعی روش های خوبی برای فعال ماندن به لحاظ اجتماعی هستند.

پایین بودن سطح تحصیلات

پایین بودن سطح تحصیلات در سال های نخست زندگی ذخیره شناختی را کاهش داده و یکی از عمده ترین فاکتورهای خطر  دمانس است. سیاستگذاری ها باید بر اولویت دادن آموزش دوران کودکی برای همگان استوار باشد.

چاقی

چاقی به ویژه در میانسالی با افزایش خطر دمانس همراهی دارد.چاقی همچنین با افزایش سایر بیماریهای غیر واگیر در ارتباط است و بطور کلی از طریق تغییرات در سبک زندگی همچون رژیم غذایی و ورزش می توان به آن پرداخت.

فشار خون بالا

فشارخون بالا در میانسالی خطر دمانس را افزایش می دهد ، همچنین سبب سایر مشکلات  سلامتی می شود.داروهای ضدفشارخون تنها داروهای شناخته شده موثر در پیشگیری از دمانس اند.

دیابت

دیابت نوع ۲ یک فاکتور خطر آشکار ایجاد دمانس در آینده است.اینکه آیا داروی خاصی در پیشگیری از این روند کمک کننده است یاخیر ، مشخص نیست اما درمان دیابت به واسطه سایر دلایل مرتبط با سلامتی مهم است.

افسردگی

افسرگی با بروز دمانس در ارتباط است. افسردگی بخشی از پیش درآمد دمانس تلقی می شود (علامتی که پیش از علایمی که برای تشخیص مورد استفاده قرار می گیرند ،  ایجاد می شود). مشخص نیست که تا چه اندازه دمانس ممکن است در اثر افسردگی ایجاد شود یا بالعکس ، و هر دو شق قضیه ممکن است درست باشد. در هر مورد ، اهمیت دارد که افسردگی مدیریت شده و تحت درمان قرار گیرد زیرا با ناتوانی ، بیماریهای جسمانی و بدتر شدن پیامد افراد دارای دمانس همراهی دارد.

اختلال شنیداری

افراد دچار اختلال شنوایی افزایش خطر  واضحی برای دمانس دارند. به نظر می رسد استفاده از وسایل کمک شنیداری (سمعک) ریسک را کاهش می دهد.از آنجا که از دست رفتن قدرت شنوایی یکی از فاکتورهای خطری است که بیشترِ افراد را تحت تاثیر قرار می دهد ، پرداختن به آن می تواند تاثیر بزرگی بر تعداد افرادی که مبتلا به دمانس می شوند داشته باشد.

از دست رفتن بینایی درمان نشده

از دست رفتن بینایی درمان نشده ، با خطر افزایش یافته ایجاد دمانس همراهی داشته است. مطالعات دریافته اند که برخی مشکلات چشمی مانند آب مروارید یا رتینوپاتی دیابتی (مشکلات ناشی از دیابت که در شبکیه چشم ایجاد می شوند)  می توانند خطر ایجاد دمانس را افزایش دهند.این در مورد تمامی اختلالات چشمی صدق نمی کند بعنوان مثال مشخص نشده که ابتلاء به گلوکوم (آب سیاه) یا تحلیل وابسته به سن ماکولا (لکه زرد چشم) ریسک دمانس را افزایش دهند.از طریق مداخلات درمانی کاهش خطر میسر می شود بعنوان مثال تحقیقات نشان داده اند ، افرادی که تحت عمل جراحی خارج کردن آب مروارید قرار گرفته اند از نظر خطر ابتلاء به دمانس با کسانی که آب مروارید ندارند برابر اند.

سطوح افزایش یافته کلسترول LDL

سطوح افزایش یافته لیپوپروتئین کم تراکم (LDL) با افزایش خطر ایجاد دمانس ارتباط دارد. در  مغز ، کلسترول اضافی با افزایش خطر سکته مغزی و افزایش پروتئین های آمیلوئید بتا و تاو ، دو پروتئینی که عمدتا با برخی دمانس ها  همچون بیماری آلزایمر همراهی دارند ، در ارتباط است.

Source: Alzheimer’s Disease International:    Dementia prevention, intervention, and care: ۲۰۲۴ report of the Lancet standing Commission, Livingston, Gill et al. The Lancet, Volume ۴۰۴, Issue ۱۰۴۵۲, ۵۷۲–۶۲۸