امنیت اجتماعی در گرو تکریم سالمندان

مساله‌ای که در چند سال اخیر درباره آن بحث‌های زیادی مطرح شده موضوع افزایش جمعیت سالمندی بوده است. برآوردها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۵۰، حدود ۲۵درصد جمعیت کشور ما سالمند خواهند بود.

این روند در دنیا در حال طی شدن است. توجه به حقوق سالمندی، تکریم آنها و افزایش جمعیت نکاتی است که بر آن تاکید فراوان شده است. امروزه هم‌زمان با بهبود وضعیت خدمات اجتماعی و دسترسی بیشتر به روش‌های مراقبتی و بهداشتی شاهد افزایش سطح امید به زندگی در میان سالمندان در کشورمان هستیم. یکی از پیام‌های افزایش امید به زندگی این است که جمعیت بالای ۶۰ سال در کشور ما در حال افزایش است.

بر همین اساس لازم است موضوع سالمندی مورد توجه جدی قرار بگیرد. باید برای داشتن سالمندان بانشاط در کشور برنامه‌ریزی شود. سالمندان باید فرصتی برای مشارکت اجتماعی داشته باشند و باید از ظرفیت‌های آنها کمال استفاده را داشت.

ظرفیت‌های سالمندان در زمینه جامعه‌پذیری، ارتباط میان نسلی و بهبود روابط اجتماعی بسیار موثر است در حالی که اگر از این ظرفیت‌ها به درستی استفاده شود سالمندی یک فرصت تلقی می‌شود.

افزایش جمعیت سالمندی چنانچه بدون توجه به این مسائل و استفاده از ظرفیت‌های سالمندان صورت بگیرد می‌تواند یک تهدید باشد، زیرا به تناسب افزایش جمعیت سالمند، سیاست‌های رفاهی، بهداشتی و درمانی ما تغییرات لازم را نداشته است و بنابراین هم در برنامه ششم و هم در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور به چند مولفه حوزه سالمندی باید توجه جدی شود.

از جمله این مولفه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: توجه به همه ابعاد سلامت، اعم از جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان و نه نگاه تک بعدی صرف به حوزه سلامت.در ضمن بایدد به بحث بیمه اجتماعی سالمندان توجه شود، به گونه‌ای که این دغدغه در سالمندان به حداقل برسد.

استفاده از ظرفیت سالمندان در افزایش سرمایه اجتماعی نیز دارای اهمیت است. در گذشته سالمندان اصلی‌ترین کانون مشارکت در جامعه بودند که اعتماد اجتماعی از طریق آنها محقق می‌شد. سالمندان بهترین گروه برای افزایش شاخص سرمایه اجتماعی در کشور هستند که امنیت اجتماعی در گرو این مساله است. از سوی دیگر، تسهیل دسترسی سالمندان به خدماتی که بدان نیاز دارند، آموزش مراقبت از خود و فراهم کردن بستری در جامعه برای تسهیل حضور و فعالیت اجتماعی سالمندان و رفع موانعی که مانع مشارکت و حضور سالمندان در جامعه می‌شود در کنار ایجاد و تاسیس مکان‌های دوستدار سالمند موضوعاتی است که هم مورد توجه دنیا و هم کارشناسان حوزه سالمندان در داخل کشور است.

در کنار همه این مسائل استفاده از ظرفیت شهری و رسانه‌ها در حوزه سالمندان برای فرهنگ‌سازی تکریم سالمندان باید مورد توجه قرار بگیرد. سالمندان همچون گنجینه‌هایی هستند و به همین دلیل از آنها با عنوان جهان دیدگان یاد می‌شود.

باید قدر این گنجینه‌ها را بدانیم و در این بخش باید از همه ظرفیت‌ها استفاده کرد. نکته بعدی که اهمیتی وافر دارد این است که ما باید از دوران کودکی به گونه‌ای زندگی کنیم که آینده خود را بسازیم و در آینده دورتر بتوانیم سالمندان بانشاطی باشیم زیرا کیفیت سالمندی هر فردی و نحوه گذران این دوران به سبک زندگی او در کودکی، جوانی و میانسالی گره خورده است. سالمندان به دلایل تجربیات ارزنده‌ای که دارند در چرخه توسعه کشور می‌توانند نقش‌های لازم را ایفا کنند و لازم است در کشور هماهنگی بهتری در حوزه سالمندی نسبت به گذشته صورت بگیرد.

برنامه راهبردی حوزه سالمندی با مشارکت و همکاری همه نهادهای مسئول، صاحب نظران و اساتید باید تکمیل شود و این نکته را فراموش نکنیم که اگر امروز نتوانیم برای سالمندی تدبیری بیندیشیم این مساله در آینده به بحرانی برای کشور تبدیل می‌شود، زیرا ما زیرساخت‌های لازم را برای پذیرش جمعیت سالمند مهیا نکرده‌ایم.

زنان سالمند نیز باید مورد توجه ویژه قرار بگیرند. توجه به فاکتور‌ها و شاخص‌های سالمندی برای زنان در تمام دنیا بیشتر مورد توجه است و اگر از این مهم غفلت کنیم، شاهد زنانه شدن سالمندی در آینده‌ای نه چندان دور خواهیم بود. فراموش نکنیم ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که در آن ساختار خانواده از گسترده به هسته‌ای تبدیل شده است.

بسیاری از سالمندان کنار فرزندانشان زندگی نمی‌کنند و این تغییر سبک زندگی باعث شده است نگرانی‌ها در این حوزه افزایش یابد. سالمندان را نباید و نمی‌توان از تقویم زندگی حذف کرد، زیرا سالمندان برکت خانه و جامعه و عامل همبستگی و ایجاد تعادل روانی در همه افراد هستند.

برای مثال در خانواده‌ها شاهدیم با بودن یک یا دو سالمند در خانواده همه اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و به محض اینکه آن سالمند از دنیا می‌رود همبستگی اجتماعی و خانوادگی کم می‌شود و افراد کمتر دور هم جمع می‌شوند.

نقش دیگر سالمندان که نباید از آن غفلت کرد جایگاه آنها در تقویت هویت فرهنگی و انتقال هنجارهایی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کنند. حضور سالمندان در این چرخه این فاصله نسلی و شکاف نسلی را به حداقل می‌رساند و در نهایت ارتباط بین نسلی را به خوبی برقرار می‌کند. باید مسائل روانی و اجتماعی سالمندان مانند مسائل جسمی آنها مورد توجه باشد و نباید از آنها غفلت شود.

حسن موسوی‌چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران