الزامات دوران سالمندی | بخش اول؛ مناسب سازی محیط شهری و منزل سالمندان

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی گفت: یکی از مشکلات سالمندان ناتوانی در حفظ تمرکز در محیط است. این مسئله باعث می‌شود تا موقعیت خود را گم کنند و ندانند کجا هستند و چه می‌کنند. ناتوانی در حفظ تمرکز در محیط بر اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود؛ گاهی شنیدن صدای ناگهانی نظیر بوق اتومبیل یا برخورد با مانع یا تنه زدن افراد موجب از دست داد تمرکز افراد سالمند در محیط می‌شود.

دکتر مسعود فیروزی افزود: با وجود تمایل سالمندان برای شرکت در تعاملات اجتماعی و استفاده از فضای شهری، این دسته از افراد از فضای شهری مناسبی که امکان زندگی مستقل را برای آنان فراهم سازد، برخوردار نیستند. به بیان دیگر، سالمندان دوست دارند تا با انجام مسئولیت‌ها و ایجاد روابط اجتماعی با همسایگان، ثابت کنند که همچنان از توانایی دوران جوانی برخوردارند، اما آیا فضاهای شهری در شهرهای ما نیازهای سالمندان را برآورده می‌کنند و آیا تسهیلات مناسب را برای این قشر از جامعه تامین می‌نمایند؟

وی با اشاره به اینکه رشد و گسترش شهرها و تغییرات به وجود آمده در طرح‌ها و مناظر شهری همگام با افزایش جمعیت و سیر صعودی سن افراد هماهنگی لازم را نداشته است، گفت: همواره قشرهایی از مردم هستند که با مشکلات عدیده اعم از مناسب‌سازی محیط و عدم وجود منظر مناسب شهری روبرو بوده و جایگاه مناسبی برای حضور نمی‌یابند. در این رابطه، سالمندان از جمله اقشاری هستند که با مشکلات زیادی در شهر مواجه می‌باشند.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه مشکلات شناختی سالمندان در محیط در ارتباط با سه موضوع کلی مطرح می‌شوند، گفت: آشنایی محیط، حفظ تمرکز در محیط، مسیریابی سه مشکل که اغلب ایجاد کننده عمده‌ترین نوع احساسات منفی در سالمندان به هنگام حضور در محیط شهری می‌شوند. احساساتی شامل ترس، دلهره، سردرگمی، شرمندگی و تنهایی به‌خصوص هنگامی که گم می‌شوند.

وی افزود: به‌یقین عوامل متعددی نظیر کاربری اراضی، بافت شهری، دسترسی و منظر شهری در طراحی شهر تاثیر گذار هستند. شهردوستدار سالمند شهری است که درآن سالمندان و مردم عادی هردو به یک اندازه ازحقوق شهروندی برخوردارند و شهر با سالمندان غریبه نیست و استانداردها و کدهای طراحی در مناسب‌سازی آن رعایت می‌شود. باتوجه به افزایش شمارسالمندان درجوامع مختلف توجه به این مسائل از ضروریات است.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه باید در برنامه‌ریزی‌های محیطی سازگارسازی محیط با شرایط خاص سالمندان در نظر گرفته شود، گفت: مناسب‌سازی می‌کوشد با هدف ایجاد تساوی فرصت‌ها و رعایت حقوق افراد سالخورده به‌منظور مشارکت آنان در کلیه امور جامعه حضور سالمندان جامعه را در اذهان طراحان شهری جهت ایجاد فضایی مناسب به مرحله تعیین برساند. تغییر ساختارهای موجود برای تسهیل استفاده سالمندان پرهزینه است با این حال اگر نیازهای سالمندان در مراحل برنامه‌ریزی و طراحی در نظر گرفته شود این هزینه را می‌توان پس‌انداز کرد.

وی خاطرنشان کرد: تا زمانی که انسانی سالمند، به دلیل مشکلات موجود در محیط شهری نظیر ناآشنایی محیط و مشکلات شناختی و مسیریابی مجبور است به همراه دیگران از خانه خارج شود و از استقلال شخصی محروم شود شمول‌گرایی اجتماعی حاصل نمی‌شود و جامعه نمی‌تواند از همه پتانسیل‌های موجود بهره‌مند شود و در نهایت عدالت اجتماعی حاصل نمی‌شود.

محیط زندگی و منازل سالمندان نیز باید متناسب با ویژگی‌های جسمی و روحی آنها طراحی و اجرا گردد

معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی نیز در خصوص با تاکید بر اهمیت مناسب سازی منزل سالمندان گفت: ساختار و طراحی محیط خانه می‌تواند باعث سهولت انجام کار یا بالعکس مانع استقلال  افراد سالمند شود. همزمان با افزایش سن نیاز به خانه‌هایی که سازگار با ناتوانی افراد باشد، بیشتر می‌شود. بیشتر خانه‌ها برای افراد جوان طراحی می‌شوند. به‌طور نمونه ورودی‌های غیر قابل دسترس، وجود پله، وضعیت ناایمن حمام، راهرو باریک و آشپزخانه‌هایی که با نیاز ساکنین خانه هماهنگ نیست از مواردی است که تردد در اطراف خانه و انجام کار را برای افراد سالمند و ناتوان مشکل می‌کند.

محمدرضا علیزاده رضایی با اشاره به اینکه محیط زندگی و منازل سالمندان نیز باید متناسب با ویژگی‌های جسمی و روحی آنها طراحی و اجرا گردد، افزود: همواره توصیه می‌شود که اتاقی که فرد سالمند بیشتر وقت خود را درآن می‌گذراند، آفتاب‌گیر باشد. هواکش به تعداد کافی و درنقاط مورد لزوم نصب شود. در همه بخش‌های ورودی و خروجی یا پنجره‌ها  توری نصب شود. تضاد رنگ به بسیاری از عملکردهای زندگی روزانه سالمندان و تشخیص مرزهای سطوح کمک می‌کند و فضایی دلچسب و روشن برای آنان به وجود می‌آورد بنابراین می‌توان از این کنتراست برای جدا کردن درب از چارچوب اطراف آن، لبه پله از کف آن، کلید چراغ‌ها از دیوار ومشابه آن استفاده کرد.

وی درخصوص برخی از ویژگی‌های لازم در طراحی فضای مناسب برای منازل و محل زندگی سالمندان گفت: هیچ گونه بلندی یا مانعی در آستانه یا مسیر حرکت سالمندان در خانه نباید وجود داشته باشد. بهتر است از کفپوش‌های لاستیکی بر روی کف اتاق‌ها استفاده شود. نرده یا میله‌ای کنار  تختخواب آنها نصب شود. به دلیل ورم مفاصل انگشتان، سالمندان به‌راحتی نمی‌توانند انگشتان خود را خم کنند و دستگیره درب را در دست بگیرند بنابراین بهتر است از دستگیره‌های معمولی با ارتفاع کمتر از یک متر استفاده شود. کاهش توان تشخیص رنگ‌ها و از دست دادن بخشی از شکل پذیری و توانایی تطبیق سالمندان، لزوم طراحی ساده و مستقیم را ایجاب می‌کند تا در جهت‌یابی و سهولت حرکت در درون فضا به آنان کمک نماید. همچنین از آنجایی که تشخیص رنگ‌ها و حروف ریز برای سالمندان دشوار است در طراحی محل زندگی آنان توجه به رنگ آمیزی روشن ضروری است.

علیزاده افزود: از آنجایی که قدرت شنوایی با افزایش سن به ضعف می‌گراید در طراحی فضاها و تجهیزات و انتخاب جنس مصالح خانه باید توجه داشت تا از عواملی که باعث به وجود آمدن همهمه یا منجر به تشدید انعکاس صدا می‌گردند جلوگیری شود و عایق کاری صوتی در طراحی خانه‌های مسکونی آنها همواره توصیه می‌شود.

معاون توانبخشی بهزیستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه سالمندی و بازنشستگی فرصتی برای استراحت و لذت بردن از زندگی است، گفت: لازم است با در نظر گرفتن نیازهای اساسی روحی و مراقبتی شرایط مناسب برای گذراندن این دوره از زندگی را فراهم ساخت. در آینده نه چندان دور در جامعه ما نرخ سالمندی بالا می رود و این افراد به خاطر مشغله‌ی فرزندان خویش تنها می‌مانند و همچنین تغییر شکل خانواده از شکل سنتی و گسترده و کوچک باعث جدا شدن سالمندان از خانواده‌ها می‌شود. تفریح بخش مهمی از زندگی سالمندان را تشکیل می‌دهد و عادت‌های تفریحی سالم، زندگی سالم‌تر و شاداب‌تری را به ارمغان می‌آورد. داشتن ایمنی و امنیت جسمی در دوره سالمندی از اهمیت بالایی برخوردار است بنابراین باید در طراحی شهری محیط‌های آرام، امن و ایمن به بهترین شکل لحاظ شود.