روز جهانی آگاهی از آزار سالمندان

امروز، روز جهانی آگاهی از آزار سالمندان است، سازمان ملل متحد ۱۵ ژوئن (۲۶ خرداد) را روز جهانی آگاهی رسانی علیه تبعیض سالمندان نامگذاری کرده است. آنتونیو گوترس António Guterres، دبیر کل سازمان ملل متحد بر این باور است که؛

بیماری همه گیر COVID-19 باعث ترس و رنج ناگوار برای افراد مسن در سراسر جهان شده. این بیماری همه گیر غیر، افراد مسن را در معرض خطر فقر، تبعیض و انزوا قرار داده است. این احتمال وجود دارد که در کشورهای در حال توسعه سالمندان تحت الشاع این تأثیر مخربی باشند.

 

کلودیا مالر، کارشناس حقوق بشر کهنسالان در سازمان ملل متحد اعلام کرد؛
اگرچه همه گروه های سنی در معرض خطر COVID-19 هستند، اما افراد مسن در معرض خطر مرگ و میر و بیماری شدید در پی عفونت اند، در حال حاضر افراد بالای ۸۰ سال با مرگ  پنج برابر میانگین دست و پنجه نرم می کنند. تخمین زده می شود ۶۶٪ از افراد در سن ۷۰ سال و بالاتر حداقل یک بیماری زمینه ای دارند که آنها را در معرض خطر ابتلا به تأثیر شدید COVID-19 قرار می دهد.

 

افراد مسن نیز ممکن است در تصمیم گیری های مربوط به مراقبت های پزشکی و روش های صرفه جویی در زندگی با تبعیض سن روبرو شوند. نابرابریهای جهانی بدان معنی است که قبل از COVID-19 ، نیمی از افراد مسن در بعضی از کشورهای در حال توسعه به خدمات اساسی بهداشتی دسترسی نداشتند. این بیماری همه گیر ممکن است منجر به کاهش حجم خدمات حساس و غیر مرتبط با COVID-19 شود و این باعث افزایش بیشتر خطرات برای زندگی افراد مسن می شود.

برخی از افراد مسن در این زمان با آسیب پذیری های بیشتری روبرو هستند. این ویروس فقط زندگی و ایمنی افراد مسن را تهدید نمی کند، بلکه دسترسی آنها به خدمات درمانی، شغل و حقوق بازنشستگی آنها و … را نیز تهدید می کند. خدمات بهداشتی و درمانی طولانی مدت برای افراد مسن یکی از چالشهای همه حکومتها است. رئیس سازمان ملل متحد تأکید کرد: “افراد مسن دارای حق زندگی و سلامتی برابر با سایر افراد هستند.” “تصمیمات دشوار در مورد مراقبت های پزشکی نجات دهنده زندگی باید به حقوق بشر و عزت همه احترام بگذارد.”

سازمان جهانی بهداشت (WHO) با انتشار گزارشی در این باره اعلام کرده: از هر شش سالمند یک نفر، برخی از اشکال سوء استفاده را تجربه می کند که این رقم از آنچه در گذشته برآورده شده بالاتر است و پیش بینی می شود با بالا رفتن سن جمعیت در جهان رو به افزایش برود.

 

تقریباً انتظار می رود که همه کشورها بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ شاهد رشد چشمگیر تعداد افراد مسن باشند و این رشد در مناطق در حال توسعه سریعتر خواهد بود. از آنجا که تعداد افراد مسن در حال رشد است ، می توان انتظار داشت که میزان سوء استفاده از بزرگان با آن رشد کند. در حالی که موضوع تابو سوء استفاده از بزرگترها در سراسر جهان به چشم می خورد ، اما یکی از کمترین بررسی خشونت در نظرسنجی های ملی و یکی از کمترین موارد در برنامه های اقدام ملی است.

سوء استفاده از سالمندان یک موضوع جهانی اجتماعی است که بر سلامتی و حقوق بشر میلیون ها سالمند در سراسر جهان تأثیر می گذارد و موضوعی است که سزاوار توجه جامعه جهانی است.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه ۶۶/۱۲۷ خود ، ۱۵ ژوئن را به عنوان روز جهانی آگاهی از سوءاستفاده بزرگان معرفی کرد. این نماینده یک روز در سال است که تمام جهان مخالفت خود را با سوء استفاده و رنج ناشی از برخی از نسل های قدیمی تر ابراز می کنند.پیش بینی می شود که بسیاری از کشورها در حال پیر شدن جمعیت به سرعت در معرض سوء استفاده از سالمندان قرار بگیرند. جمعیت جهانی افراد ۶۰ ساله و بالاتر بیش از دو برابر خواهد شد ، از ۹۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ به حدود ۲ میلیارد در سال ۲۰۵۰. بدرفتاری ممکن است منجر به صدمات ناشی از خشونت جسمی شود. همچنین ممکن است منجر به مشکلات روانی طولانی مدت شود.

برنامه های روز جهانی آگاهی از آزار سالمندان؛ می تواند شامل؛ افزایش آگاهی از این موضوع، بین تمام شهروندان باشد، جمع آوری کمک های مالی توسط برخی از نهاد های خیریه و اطلاع رسانی توسط آنها می تواند نقش پر رنگی در این موضوع داشته باشد. و این نهادها می توانند با تولید محتوا و فیلمهای آنلاین سطح آکاهی را بالا ببرند.

افزایش روزافزون سالمندان تقریبا تمام جوامع بشری، موضوع سلامت و رفاه آنها را در دوران پیری به مسئله‌ای تبدیل کرده که دولت‌ها اکنون با آن دست به گریبان هستند و اگر برای آن چاره‌ای مناسب نیندیشند روز به روز ابعاد آن گسترده‌تر خواهد شد. اما وضعیت زندگی سالمندان در ایران چگونه است و آیا آنها با عزت و احترام و مراقبتی که در خور آنها است زندگی می‌کنند یا اینکه قربانی آزار و خشونت هستند، در حالی که معروف است ایرانیان رئوف و خانواده دوست هستند و احترام موی سپید را دارند.

در ایران احترام به والدین و حتی حاکمیت آنان بر امور زندگی حتی مسایل خصوصی فرزندان مانند انتخاب همســر، انتخاب محل زندگی و غیره بخشی از فرهنگ و آداب و سنن است و مخالفت با آنها به منزله بی‌احترامی است و نوعی سوءرفتار احساسی تلقی می‌شود.

واقعیت این است که در سال‌های اخیر نه فقط در ایران بلکه در کشورهای مختلف دنیا به پدیده سالمندآزاری توجه نشده و هنوز در بسیاری از کشورهای دنیا آمار درستی در این باره وجود ندارد. علاوه بر این ناتوانی‌ها و وابستگی‌های سالمندان هم امکان تهیه آمار درست را محدود می‌کند.

ساده‌ترین تعریف سالمندآزاری: هر نوع اقدام عمدی یا غیرعمدی یا عدم اقدام -چه یک بار چه بارها- که باعث آسیب و آزار سالمند شود بخصوص از طرفی کسانی که سالمند با آنها رابطه نزدیک دارد و انتظار می‌رود به آنها اعتماد داشته باشد. سوءرفتار با سالمندان یکی از پنهان‌ترین اشکال خشونت در خانواده است. غفلت و بی توجهی به نیازهای سالمند از موارد سالمندآزاری محسوب می‌شود. علاوه بر این سالمندآزاری با فشارهای اجتماعی و عدم حمایت اجتماعی هم در ارتباط است. هزینه عاطفی و مالی مراقبت دشوار و مستمر از سالمند یکی از دلایل سالمندآزاری است بخصوص برای آنها که از بنیه مالی و آگاهی کمی دارند.

شیوع بیماری‌های مزمن مخصوصاً بیماری‌های روانی و آلزایمر، محدود بودن مراکز نگهداری سالمندانی که به این بیماری‌ها مبتلا هستند و هزینه سنگین نگهداری از آنها، سبب می‌شود بعضی از فرزندان که توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند، پدر و مادر پیر خود را در خیابان رها ‌کنند که معمولاً این سالمندان را نیروی انتظامی از خیابان جمع‌آوری می‌کند و به بهزیستی تحویل می‌دهد.

خستین قانون کیفر عمومی ایران مصوب دهه ۱۳۱۰ هجری شمسی، عدم توجه فرزندان به والدین سالخورده و خودداری از نگهداری و تأمین معیشت آنان را جرم شناخته بود.

در حال حاضر نزدیک به یازده میلیون سالمند در ایران زندگی می‌کنند. برخی از تحقیقاتی که در ایران در باره سالمندآزاری انجام شده به این نتایج رسیده‌اند:

  • بر اساس تحقیقی که در سال ۱۳۸۹ انجام شد، ۸۷ درصد سالمندان حداقل یک بار آزار دیده‌اند (بیش از ۸۴ درصد سوءرفتار عاطفی، بیش از ۴۰ درصد سوءرفتار مالی و بیش از ۳۵ درصد سوءرفتار جسمی).
  • تحقیقات بسیاری شایعترین نوع سالمندآزاری را آزار روانی یافته‌اند، اما تحقیقی در اصفهان شایعترین نوع آزار سالمند را استفاده از اموال، بدون رضایت سالمند دانسته است. تحقیقات مشابهی هم غفلت و آزار مالی را در صدر آزارهای سالمندی در ایران ذکر کرده‌اند.
  • بسیاری از سالمندآزاران به سالمندان تحت مراقبت خود نیاز مالی دارند و با محدود کردن دسترسی آنها به اموال، پول نقد یا انتقال اموال به زور، آنها را آزار می‌دهند.
  • مهمترین عامل سالمندآزاری همسر، فرزندان یا کسانی هستند که سالمند با آنها زندگی ‌کند.
  • دوازده درصد سالمندان ایران دچار سوء تغذیه هستند و ۴۵.۳ درصد در خطر سوء تغذیه قرار دارند، این مشکل، در زنان، مناطق روستایی، افراد با تحصیلات کم و فقرا بیشتر است.
  • بیشتر موارد سالمندآزاری در خانه و از طرف نزدیکان است، سالمندانی که با خویشان خود زندگی می کنند بیش از آنها که تنها زندگی می کنند قربانی آزار می شوند. شایعترین نوع سالمند آزاری در واقع همسر آزاری است.
  • برخی محققان این باور رایج که سالمند در بالای هشتاد و پنج سالگی بیشتر در معرض آزار است را رد کرده و معتقدند سالمندان کم‌سن‌تر بیشتر در معرض آزار هستند.
  • تحقیقی که بر ۸۴ سالمند ساکن سراهای سالمندان تهران انجام شد، نشان داد که ۸۲ در صد آنها غفلت عاطفی، ۳۰ درصد سوء رفتار اقتصادی، ۲۷.۳ درصد طردشدگی و ۲۲ درصد آزار جسمی را تجربه کرده بودند.

در تحقیقی دیگر درباره سالمندآزاری در بیمارستان، سوءرفتارهای جسمی (لمس قسمتهای مختلف بدن بدون رضایت و ضربه عمدی به بدن)، آزار روانی (بی‌اعتنایی)، مالی، غفلت و خودغفلتی شایعترین موارد آزار گزارش شده است.

ورای عالی سالمندان طرح مقابله با سالمندآزاری را تدوین کرده و سه سند ملی سالمندان هم در ایران تهیه شده، با این حال پراکندگی سندها و ناهماهنگی نهادهای مربوطه، وزارت بهداشت، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان بهزیستی مانع از بهبود قابل توجه در زمینه مسائل سالمندان شده است.در نهایت آزار و سوء استفاده در هر جای دنیا و برای هر کس به فقر، کمبود تحصیلات، فقدان آگاهی و آسیب‌های اجتماعی ارتباط نزدیک دارد و وقت آن رسیده در باره این پدیده که تا یکی دو دهه دیگر در بسیاری کشورهای دنیا شیوع خواهد یافت بیشتر بحث شود.

۲۶ خرداد مصادف با ۱۵ جون روز جهانی آگاهی بخشی درباره سالمند آزاری است. گروه مهرمندان همواره در راستای افزایش آگاهی سالمندان و سالمندداران در تلاش است و وظیفه خود می داند در چنین روزی، مقاله ای جهت افزایش آگاهی سالمندان عزیز کشورمان در مورد سالمندآزاری و نحوه مقابله با آن را تهیه نماید و در اختیار شما قرار دهد. چندی پیش در مقاله ای آزار و اذیت سالمندان از منظر حقوقی مورد بررسی قرار گرفته است اما در این مقاله، تیم مهرمندان با مطالعات مقالات علمی در ژورنال های معتبر داخلی و خارجی و همچنین سایت بهداشت جهانی سعی در پوشش تمامی جنبه های مربوط به سالمندآزاری نمود.
سالمند آزاری ، مصادیق و برون رفت از آن

به آمارهای زیر که در گزارش سال ۲۰۱۸ سازمان بهداشت جهانی در مورد سالمندآزاری آورده شده است توجه کنید:

  • در میان ۶ نفر که بالای ۶۰ سال سن دارند حداقل یک نفر مورد سالمندآزاری در جامعه قرار گرفته است.
  • در میان سه نفر از پرسنل مراکز نگهداری و پرستاری سالمندان حداقل دو نفر در سالمندآزاری شرکت کرده اند. این بدان معناست که نرخ سالمند آزاری در این مراکز رو به افزایش است.
  • سالمندان مورد آزار قرارگرفته دچار صدمات فیزیکی و روحی بلند مدتی می شوند.
  • نرخ سالمند آزاری در جوامعی که نرخ سن جامعه رو به افزایش است به شدت در حال رشد می باشد.
  • در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۹۰۰ میلیون نفر سالمند (دارای سن بالای ۶۰ سال) در جهان وجود داشته است که پیش بینی می شود این جمعیت در سال ۲۰۵۰ به حدود ۲ میلیارد برسد.

در مقاله ای از مجله سالمند (منتشر شده در تابستان ۱۳۹۶) اعلام شده است که میزان شیوع سوء رفتار با سالمندان در ایران از دیگر کشورهای جهان بیشتر است. یعنی به عبارت دیگر مقادیر بیشتری از آمارهای بالا در مورد سالمند آزاری در ایران وجود دارد.

حال قبل از آنکه این معضل را بیشتر مورد بررسی قرار بدهیم، بهتر است در مورد آمار سالمندان کشور عزیزمان ایران بیشتر بدانیم:
– در سال ۱۳۹۶ جمعیت افراد بالای ۶۰ سال کشور ۷ میلیون نفر بوده است، که میزان ۸.۹ درصد از جمعیت کشور را شامل شده است.
– در سال ۱۴۳۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال کشور به حدود ۲۴.۵ درصد خواهد رسید.

سالمندآزاری

 

سالمندآزاری چیست؟

فعالیتی که یک بار و یا به صورت مداوم توسط هر فردی با هر نوع نسبتی در زمانیکه اطمینان و اعتماد مورد انتظار است، صورت بگیرد و خلاف آن اطمینان و اعتماد باشد و سبب آسیب و یا انتقال استرس به یک سالمند شود را سالمند آزاری گویند. این نوع از خشونت که بر خلاف حقوق بشر است می تواند شامل آزارهای فیزیکی، جنسی و روانی باشد و یا سوء استفاده از احساسات، سوء استفاده از منابع مالی، ترک کردن، کم توجهی و با عصبانیت و بدون احترام برخورد کردن با سالمندان باشد.

ابعاد سالمندآزاری

سالمندآزاری یک معضل مهم سلامت جامعه است. بر اساس مستنداتی که از یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ در ۲۸ کشور با حکومت های سیاسی گوناگون که شامل ۱۲ کشور با سطح در آمد پایین و یا متوسط رو به پایین بوده است، حدود ۱۵.۷ درصد از افراد بالای ۶۰ سال به طریقی مورد آزار قرار گرفته اند. این یعنی از هر ۲۴ نفر ۱ نفر مورد آزار قرار گرفته است و متاسفانه بدلیل شرایطی که در بین سالمندان حاکم است غالبا گزارش های زیادی از سالمند آزاری به مراجع کشور ارائه نمی شود. بنابراین تمام اعداد تخمین زده شده است و می توان به راحتی گفت که اعداد واقعی به مراتب بیش از اعداد اعلام شده است.

درباره سالمند آزاری
در ایران در سال های گوناگون توسط محققین فعال در حوزه سلامت سالمندان، تحقیقاتی در مورد درصد شیوع سالمندآزاری صورت گرفته است که در زیر به تعدادی از آن ها اشاره می شود:
۱- در سال ۱۳۹۱، نوری و همکاران در کلاله، ۲۴۷ نمونه را بررسی کرده اند و در زمان انجام مطالعه درصد شیوع کلی سالمند آزاری ۲۶.۷ درصد اعلام شده است.
۲- در سال ۱۳۹۴، حسینی و همکاران در چهارمحال و بختیاری، ۴۰۰ نمونه را بررسی کرده اند و در زمان انجام مطالعه درصد شیوع کلی سالمند آزاری ۱۷.۱۴ درصد اعلام شده است.
۳- در سال ۱۳۹۴، شریف آبادی در یزد، ۲۵۰ نمونه را بررسی نموده و در زمان انجام مطالعه درصد شیوع کلی سالمند آزاری ۷۹.۶ درصد اعلام شده است.
۴- در سال ۱۳۸۷، منوچهری و همکاران در پارک های استان تهران، ۴۰۰ نمونه را بررسی نموده اند که درصد شیوع کلی سالمندآزاری ۸۷.۸ درصد اعلام شده است.
۵- در سال ۱۳۹۳، خلیلی در کاشان، ۵۰۰ نمونه را بررسی نموده و در زمان انجام مطالعه درصد شیوع کلی سالمندآزاری ۸۰ درصد اعلام شده است.

فاکتورهای ریسک سالمند آزاری

فاکتورهای ریسک که سبب افزایش پتانسیل سالمندآزاری است و در سطوح مختلف شخصی، رابطه، جامعه و اجتماعی – فرهنگی قرار گرفته اند.

شخصی
ریسک هایی که در سطح شخصی قرار دارند شامل سلامت ضعیف جسمی و روانی قربانی و بهم ریختگی های ذهنی آزاردهنده و یا تحت تاثیر قرارگرفتن وی به الکل و مواد می باشند. فاکتورهای دیگری از سطح شخصی که می توانند سبب افزایش ریسک آزار بشوند عبارت اند از جنسیت قربانی و وضعیت زندگی وی. در حالیکه سالمندان زن و مرد به یک نسبت مساوی در معرض خطر هستند اما در بعضی از فرهنگ ها و کشورها احتمال آزار سالمندان زن بیشتر از آقایان می باشد. بنابراین سالمندان زن بیشتر در معرض نادیده گرفته شدن و سوء استفاده های مالی هستند.

سالمند آزاری مردان

رابطه
موقعیت زندگی اشتراکی به عنوان یک فاکتور ریسک برای سالمندآزاری معرفی شده است. هنوز به صورت واضح مشخص نشده است که همسران و یا فرزندان سالمندان بیشتر از دیگر افراد احتمال ارتکاب به سالمند آزاری را دارند. میزان وابستگی یک سوء استفاده کننده (سالمندآزار) به سالمند (اغلب این وابستگی در دسته بندی مالی قرار میگیرد) ریسک آزار را افزایش میدهد. در چند مورد که تاریخچه روابط بین خانواده های فقیر مورد بررسی قرار گرفته است، زمانیکه سالمند نیاز به مراقبت بیشتر از طرف افراد خانواده پیدا می کند، روابط بین اعضای خانواده پر تنش تر از قبل می گردد. همچنین بدلیل افزایش تعداد خانم های شاغل و عدم داشتن زمان برای نگهداری والدین خود، احتمال آزار رساندن به سالمندان افزایش می یابد.

جامعه
انزوای اجتماعی نگه دارنده سالمند (پرستار و یا اقوام) و فرد سالمند و همچنین کمبود کمک های اجتماعی (مثل خدمات محدود بهزیستی) یک فاکتور مشهود برای افزایش احتمال سالمند آزاری می باشد. بسیاری از سالمندان به دلیل ناتوانایی های جسمی و ذهنی و یا از دست دادن افراد خانواده خود دچار انزوای اجتماعی می شوند.

اجتماعی – فرهنگی
فاکتورهای اجتماعی – فرهنگی می تواند در موارد زیر بر احتمال سالمندآزاری تاثیر گذار باشند:
۱- کلیشه های سنی که بر اساس آن ها سالمندان افراد ضعیف، ناتوان و وابسته معرفی می شوند.
۲- کیفیت ارتباط بین نسل های یک خانواده رو به کاهش است.
۳- نظام های مالکیتی که بر روی توزیع قدرت و کالا در بین خانواده ها تاثیر می گذارد.
۴- ترک وطن زوج های جوان که سبب می شود در زمانیکه والدین آن ها نیاز به کمک دارند در کنار آن ها نباشند.
۵- کمبود منابع مالی برای هزینه های نگهداری سالمندان.
در موسساتی که سالمندان در آن نگهداری می شوند امکان سالمندآزاری بیشتر است اگر:
۱- استانداردهای بهداشتی و بهزیستی آن کشور برای سالمندان پایین باشد.
۲- کارکنان آموزش محدود دیده باشند و یا درگیر فشار های عصبی محیط کار و ساعات کاری بیش از حدمجاز باشند.
۳- سیاست ها تمایل افراد را به جای ایجاد اقامتگاه های مخصوص سالمندان به تاسیس موسسات نگهداری سوق دهد.

جلوگیری از سالمندآزاری

سالمند آزاری زنان
استراتژی های بسیاری زیادی برای جلوگیری از سالمندآزاری و کاهش پیامدهای آن تا کنون به کار گرفته شده است.

فعالیت هایی که عمدتا در کشورهای با درآمد بالا برای جلوگیری از سالمندآزاری صورت گرفته است عبارت اند از:
۱- کمپین های عمومی و حرفه ای برای افزایش آگاهی جامعه.
۲- غربالگری قربانی ها و آزاردهنده های احتمالی.
۳- برنامه های ویژه در مدارس
۴- برنامه های پشتیبانی از ارائه دهنده های خدمات نگهداری ( مثل نحوه مدیریت استرس)
۵- سیاست های مراقبت در اقامتگاه های مخصوص برای تعریف و ارتقاء استانداردهای مراقبت.
۶- آموزش پرستاران و ارائه دهنده های خدمات نگهداری برای نگهداری افراد دارای آلزایمر.

جهت جلوگیری از سو استفاده های احتمالی در آینده، برنامه های مداخله ای زیر در اغلب کشورها اجرا می شوند:
۱- گزارش های اجباری سالمند آزاری به مراجع.
۲- گروه های خودیاری.
۳- برنامه های روانشناسی برای مرتکبین سالمند آزاری.
۴- خانه های امن و پناهگاه های اضطراری.
۵- مشاوره تلفنی برای افزایش آگاهی.

در حال حاضر میزان تاثیرگذاری اغلب موارد ذکر شده محدود است. اما مشاوره های روانی پرستار (سالمنددار) و حمایت های آن بعد از مرتکب شدن به سالمندآزاری سبب کاهش انجام مجدد سالمند آزاری شده است. همچنین برنامه های آموزشی در مدارس و حمایت های پرستاران و سالمندداران سبب افزایش آگاهی سالمندداران و پرستاران فعال در این حوزه شده است. بر اساس مستندات بدست آمده خدمات حمایتی از سالمندان و سر زدن های پلیس و مقامات اجتماعی به خانه های سالمندان نتیجه عکس داشته و سبب افزایش سالمند آزاری شده است.

بخش های مختلفی از دولت و همکاری های بین رشته ای می توانند سبب کاهش سالمند آزاری شوند که عبارت اند از:
– بخش رفاه اجتماعی (بهزیستی) از طریق ارائه خدمات حقوقی، مالی و مسکن
– بخش آموزش از طریق آموزش های عمومی و کمپین ها
– بخش بهداشت از طریق شناسایی و درمان قربانیان توسط کارکنان بهداشت
در برخی از کشورها بخش بهداشت به عنوان پیشگام در جلوگیری از سالمندآزاری فعال است اما در برخی دیگر بخش اجتماعی و یا بهزیستی این نقش را بر عهده دارد.

اورژانس اجتماعی
در ایران و جهان متاسفانه آگاهی سالمندان و سالمنداران (کارکنان نگهداری و فرزندان) در مورد سالمندآزاری، عوامل آن و راه های جلوگیری از آن محدود می باشد. از اسفند سال ۱۳۹۸ همزمان با شیوع ویروس کرونا خوشبختانه مسئول بهزیستی کشور راه هایی را برای گزارش آزارهای ناشی از شرایط قرنطینه برای خانواده ها بوجود آوردند اما این راه ها تنها بعد از ارتکاب به این جرم اجتماعی موثر می باشند. همانطور که در مقاله آورده شده است زمانی می توان با توجه به رشد جمعیت سالمندان کشور از بروز سالمندآزاری جلوگیری نمود که تمامی بخش های حاکمیتی و مردمی همسو با یکدیگر در حوزه های بهداشت، رفاه و آموزش حرکت نمایند تا مکمل یکدیگر شوند.
یادمان نرود برای گزارش سالمند آزاری کافیست با سامانه ۱۲۳ سازمان بهزیستی تماس بگیریم.


چکیده مصاحبه پژوهشی:

-سالمند آزاری سومین خشونت خانگی در جهان و در کشورمان نیز رو به گسترش است.

-سالمند آزاری لزوما با قصد سوء اتفاق نمی افتد و گاه از ناآگاهی و بی توجهی اطرافیان ناشی می شود.

– گسترش پدیده سالمندان رهاشده در جامعه به دلیل نبود حمایت های اجتماعی و ناتوانی خانواده ها در نگهداری و پرداخت هزینه های مراکز نگهداری از سالمندان

– ضعف قوانین موجود و نبود قوانین مناسب برای سالمندان

– لزوم توجه به مشکلات معیشتی سالمندان برای کاهش سالمند آزاری

– مناسب سازی فضای زندگی و چینش وسایل منزل سالمندان، آموزش اعضای خانواده برای مراقبت از سالمندان

– تکریم سالمندان از سوی اطرافیان، داشتن گوش شنوا برای شنیدن اسرار صندوقچه سالمندان از موارد مهم در کاهش آزار روانی و افزایش تاب آوری سالمندان است.

– لزوم توجه به برنامه های رفاهی و مراقبتی در خصوص سالمندان در سیاستگذاری های کلان

-ترویج و آموزش مراقبت از سالمندان در سطوح مختلف آموزشی از مدرسه تا دانشگاه

پژوهش خبری صدا و سیما:این روزها موضوع حقوق زنان،‌کودکان و … مباحث مربوط به خشونت علیه این گروه ها به دغدغه­ های عمومی اندیشمندان و فعالان حوزه­ های اجتماعی فرهنگی بدل گشته و خوشبختانه در این مسیر اقدامات و سیاستگذاری هایی در جهت بهبود وضع این گروه ها صورت می­گیرد. اما موضوع سالمندان و نیازهای آنها و آزار سالمندان تاکنون کمتر مورد توجه بوده است حال آنکه به زعم کارشناسان موضوع خشونت علیه سالمندان سومین خشونت درجهان است و کشور ما نیز با توجه به روند تغییراتی که در ساختار جمعیتی ­اش به سمت پیری در حال وقوع است،‌ به نحوی درگیر موضوع سالمندان و گسترش مصادیق آزار و خشونت علیه سالمندان است.

World Elder abuse awareness day is observed every year on June 15, It represents the one day in the year when the world voices its opposition to the suffering inflicted to some of our older generation

در این نوشتار نگاهی داریم به وضع سالمند آزاری در کشور؛ مصادیق آن و این که چگونه می ­توان از گسترش این مسئله در کشور جلوگیری کرد.

سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۴ سالمند آزاری را این‌گونه تعریف کرده است؛ هرگونه اقدام یا عدم اقدام که نتیجه‌اش آسیب به یک فرد سالمند است (WHO).

خشونت علیه سالمندان سومین خشونت در جهان است ما چه جایگاهی در این موضوع داریم. آیا آماری داریم؟

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر و ‌مدیرکل سابق دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون کار و امور اجتماعی : آمار متقن نداریم مثل بقیه چیزها علامت هایی می­ بینیم علامت سالمند آزاری پنهان است. برخی از مصادیق آن که متاسفانه رو به گسترش است عبارتند از:

-رها کردن سالمندان یا پدیده سالمندان سر راهی : تا چند سال پیش بچه­ ها را سر راه می گذاشتند الان سالمند را می ­گذارند. سر راه که بیشتر گریبان خانواده های نیازمند را گرفته است که به جهت مشکلات معیشتی که دارند اینها را سر راه می گذارند. چون برای سپردن سالمندان به مراکز نگهداری باید ماهیانه هفتصد هشتصد هزار تومان سهم آورده را بدهند،‌ و برای این که این مبلغ را ندهند یا ندارند که بدهند، سالمندان را سر راه می­ گذارند که غیرمستقیم جذب خانه سالمندان کنند. سالمندان رهاشده بعضا آلزایمر دارند و حتی آدرس نمی­ توانند بدهند. مشخصات خود را هم نمی­ دانند و کنترل مسائل بهداشتی خود را هم ندارند که این طیف وضعیتشان نگران کننده تر است.

– موضوع دیگر سالمند آزاری در سبک زندگی است. بیشتر آسیب ها در خانواده است چینش وسایل منزل برای سالمندان مناسب سازی نشده سالمندی که زمین می­ خورد و دچار شکستگی لگن می­ شود و این شکستگی التیام پیدا نمی ­کند و گاه منجر به فوت می شود.

– کمبود یا ناکارآمد بودن قوانین در حوزه سالمندان: وزن قوانین ما درباره سالمندان کم است. در باره جمعیت­ های دیگر مثل کودکان و زنان و .. فضای پیگیری های قانونی بد نیست. ولی در باره سالمندان وزن قانونی پایین­تر است. مثلا: بعضی از بیماری های سالمندان و بعضی از داروها یا وسایل توانبخشی (واکر، ویلچر، عینک، سمعک و … ) مشمول بیمه نمی شود. درمان این عزیزان مزمن است. باید سالها تحت درمان باشند و دارو مصرف کنند و سالها نیاز به مراقبت دارند این مزمن شدن بیمه ­ها را با مشکل مواجه می­کند و در ارتباط با بیمه اینها مشکل داریم.

– کاهش درآمد و افزایش هزینه ­های سالمندان در دوران بازنشستگی: یک کارمند زمانی که بازنشسته می ­شود حقوقش کاهش می ­یابد از طرف دیگر سفره دو متری او به خاطر بچه ­ها و نوه ­ها و جهیزیه و … سفره چهار متری می­ شود، وسایل خانه فرسوده و خراب و اغلب نیازمند تعویض است. خانه و اسباب و اثاثیه هم پیر شده است. سالمند هم مقاومت روانیش پایین آمده است و قوای روانی و جسمانی و مالی همه با هم کاهش پیدا کرده. مقاومت روانی ­اش کاسته شده و باید این همه مشکلات را هم تحمل کند بنابراین بیماری های آنها شدت می یابد اینها واقعیت­ های دوره سالمندی است که باید در کشور به آن اهمیت داد.

– بی توجهی و احساس تنهایی سالمندان: نیاز سالمندان به کنار هم بودن بسیار بیشتر از بقیه است. تنهایی برایشان سخت است چون سینه شان صندوقچه اسرار است. دوست دارند حرف بزنند و تجربه­ هایشان را منتقل کنند. اینها حرف که می زنند آرام می شوند متاسفانه نسل جوان گوش شنوایی ندارند باید برای اینها وقت بیشتری بگذارند. حرف های اینها را بشنوند . زندگی ماشینی باعث شده اعضای خانواده خیلی کنار هم ننشینند و برای سالمندان هم وقت نمی­ گذارند باید بیشتر وقت بگذارند همین که گوش کنند آنها لذت می برند و تخلیه هیجانی صورت می­ گیرد و احساس خوبی به آنها دست می دهد.

 

برای پیشگیری و کاهش سالمند آزاری چه می­ توان کرد؟

دکتر عبدالرحیم تاج الدین، مشاور وزیر تعاون کار و امور اجتماعی: یکی از مباحث برای جلوگیری از سالمند آزاری مناسب ­سازی فضای زندگی آنان است. موضوع مهم دیگر آموزش اعضای خانواده برای مراقبت و رفتار صحیح با سالمندان است. موضوع مهم دیگر ‌تکریم آنهاست. ‌بعضا افراد کنار هم هستند ولی هیچ گفتگویی بین آنها رد و بدل نمی­ شود و ناخودآگاه سالمند منزوی می شود و اگر افسردگی دارد تشدید می شود. اطرافیان باید تحمل کنند. غذا خوردن راه رفتن لباس پوشیدن استحمام شان یک مقدار حوصله می خواهد. دقیقا عین فرزندان که یک روزی کاری نمی توانستند بکنند و پدرو مادر آنها را بزرگ کردند و به آنها رسیدگی می­ کردند الان باید افراد حوصله داشته باشند و به سالمندان برسند. این یک روال معکوس است. الان باید فرزندان به آنها رسیدگی کنند.

-ما الان باید یک جوری قانون را اصلاح کنیم یا قوانین جدید برای سالمندان تدوین کنیم .

-توجه به طب سالمندی و توسعه آموزش های مرتبط با درمان بیماری های سالمندان هم از دیگر راهکارهاست.

– دیده ­بان سالمندی: موضوع دیگری امروزه در سطح دنیا مطرح است تحت عنوان دیده بان سالمندی که ایران هم به زودی به آن می پیوندد. بر این اساس انواع مسایلی که سالمند دارد را لیست و برایش یرنامه ­ریزی می­ کنند. ما پیشنهاد دادیم که واحدهای درسی مراقبت از سالمندان در دانشگاه ها تدریس شود. حتی باید در دبستان و مهدکودک و راهنمایی و دبیرستان هم اینها لحاظ شود اینها چیزهایی است که وجه آموزشی و پژوهشی در مورد سالمندان است.

-موضوع دیگر مراقبت هایی است که زمان بر است و آموزش دادن این مهارتها باید به نسل خودمان و بچه ها و نوه ها و عروس خانم ها و .. بدهیم. مثلا الان در خانه سالمندان سالمند مرد کمتر داریم. این یک موضوع فرهنگی است که نگرش ها دراین خصوص باید اصلاح شود.

رسانه چگونه می­ تواند به این موضوع بپردازد؟

-رسانه می­ توانداز طریق برنامه­ های مستند مسائل؛ نیازها و شیوه های رفتار و مراقبت از سالمندان را به صورت تصویری منعکس کند و یک کارشناس هم با استناد به مطالب علمی و روانشناسی و مذهبی توضیح بدهد و به احادیث و روایات مثلا فرمایش حضرت رسول(ص) که می­ فرمایند: وجود سالمند در بین خانواده چون پیامبر بین امت است.

– موضوع دیگر برنامه سازی جهت اصلاح نگرش­ ها و رفع موانع عرفی ازدواج سالمندان است.

سخن آخر

تغییر در ساختار خانواده کوچکتر شدن ابعاد خانواده و تعداد فرزندان و فراوانی خانواده های تک فرزند، از یک سو و رشد پدیده سالمندی در دهه های پیش رو ، نشان از آن است که مسایل سالمندی در آینده ما را گرفتار خواهد کرد این در شرایطی است که سازمان های اجتماعی آماده پذیرش موضوعات و نیازهای اجتماعی حتی در حوزه مراقبت و حمایت سالمندان نیستند، حتی مراکز مراقبت از سالمندان نیز آموزش های متناسب با رفع نیازهای سالمندان را ندیده اند. بنابراین لازم است که هرچه بیشتر در جهت سیاستگذاری و تقویت نظام تامین اجتماعی و وضع قوانین متناسب و آماده سازی جامعه برای مواجهه با این موضوع در آینده اقدام شود. با این همه به یاد داشته باشیم که سالمندان علاوه بر نیازهای جسمی و بهداشت و درمان و مسائل مالی و شاید مهمتر از آن، نیازمند مهر و عطوفت و تکریم از سوی اطرافیان و جامعه هستند. چنانکه «در پژوهش ­های صورت گرفته مهمترین نیازهای سالمندان ‘توجه به آنها’ گزارش شده است اما نکته اینجاست که این توجه به معنی مشورت کردن، تماس گرفتن و اهمیت دادن است و با رفع نیازهای مالی بسیار متفاوت است.»