ایران در مسیر “سالمندی مخاطره‌آمیز”؛ ضرورت تغییر نگاه به سالمندی و توسعه “اقتصاد نقره‌ای”

 حسینی در ابتدای سخنان خود به چگونگی مدیریت امواج جمعیتی در کشور اشاره کرد و گفت: “ما در ایران با موج کودکی مواجهیم که متأسفانه هویت و روح کودکی کودکان در جامعه توسط نظام تعلیم و تربیت تسخیر شده است. موج جوانی نیز با طولانی شدن دوره نوجوانی و جوانی همراه بوده که بدون برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و اقتصادی مناسب، چالش‌هایی را به همراه داشته است. اکنون به موج سالمندی رسیده‌ایم که با میانگین بازنشستگی ۵۲ سال و امید به زندگی ۷۶ سال، یک سوم زندگی افراد را در بر می‌گیرد، اما متأسفانه در ذهنیت جامعه ما به عنوان دوره “تعطیلی فعالیت” جا افتاده است. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته، فرصت‌های سالمندی به عنوان فراگیرترین، سریع‌ترین و ارزان‌ترین فرصت‌های شغلی شناخته می‌شوند.”

وی با تأکید بر اینکه سالمندان، منبعی غنی از مهارت و تجربه هستند و هنوز انرژی کافی برای انجام مشاغل سبک را دارند، افزود: “در کشورهایی مانند ژاپن، جمعیت نقره‌ای (سالمند) خدمات دولتی را در مکان‌های عمومی مانند مترو ارائه می‌دهند. این الگو می‌تواند در ایران نیز به کار گرفته شود. مطالعات ما در مشهد نشان می‌دهد که سفرهای درون‌شهری بسیاری برای انجام امور اداری صورت می‌گیرد که می‌توان با محله‌گرایی و ارائه خدمات دولتی در مکان‌های محلی، از این رفت‌وآمدها کاست. ما حتی پیش‌نویس “محله تاب‌آور” را برای ساماندهی خدمات در شرایط عادی و بحران تهیه کرده‌ایم.”

سرعت فزاینده سالمندی و قرار گرفتن ایران در سناریوی “سالمندی مخاطره‌آمیز“

رئیس سازمان بهزیستی کشور با ارائه آماری نگران‌کننده از سرعت روند سالمندی در ایران، گفت: “ایران در میان پنج کشوری قرار دارد که سریع‌ترین روند سالمندی را در دنیا تجربه می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰، ایران به یک کشور شدیداً سالخورده تبدیل شود. این وضعیت، لزوم برنامه‌ریزی دقیق برای جمعیتی که یک سوم جامعه را تشکیل خواهد داد را دوچندان می‌کند و می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی را تحت عنوان “اقتصاد نقره‌ای” ایجاد کند. این اقتصاد شامل مشاغل پیرامون سالمندی، خدمات بهداشتی، مراقبت در منزل، کارآفرینی ویژه سالمندان و فناوری‌های کمکی می‌شود. در سازمان ملل متحد، ما حتی یک مولفه جدید به هشت مولفه شهر دوستدار سالمند اضافه کرده‌ایم که همان “گردشگری سالمندان” است و می‌تواند در مشهد نیز رونق یابد.”

وی به “تأخر ساختاری اداری” در ارائه خدمات به سالمندان اشاره کرد و افزود: “با سرعت فزاینده سالمندی، متأسفانه سازوکارهای اداری و خدماتی مناسب با این سرعت توسعه نیافته‌اند.”

حسینی همچنین به چالش‌های چندوجهی سالمندی در ایران، از جمله تنهایی سالمندان اشاره کرد و گفت: “بیش از ۳۹ درصد سالمندان ما تنها زندگی می‌کنند. رفع این تنهایی می‌تواند کیفیت زندگی آن‌ها را به طور چشمگیری افزایش دهد.”

وی با اشاره به “زنانه شدن سالمندی” و افزایش نسبت زنان به مردان در سنین بالا، از اجرای طرح “تنهایی زنان سالمند” در ۱۹ استان  خبر داد .

حسینی وضعیت سلامت سالمندان را نیز نگران‌کننده دانست و اظهار داشت: “۶۲ درصد سالمندان ما از سن ۷۰ سالگی به بعد با یک یا دو بیماری مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند. با توجه به این وضعیت، می‌توان گفت که ایران در “سناریوی سالمندی مخاطره‌آمیز” قرار دارد. این یک مسئله اجتماعی جدی است که نیاز به توجه و برنامه‌ریزی فوری دارد.”

ارتقای جایگاه شورای سالمندی و برنامه‌های حمایتی سازمان بهزیستی

 معاون وزیر در ادامه به اقدامات صورت گرفته برای ساماندهی وضعیت سالمندان اشاره کرد و گفت: “۴۵ جلسه تخصصی با بهترین متخصصان کشور در حوزه سالمندی برگزار شده است. اولین گام مهم، ارتقای سطح ساختار شورای سالمندی به ریاست رئیس جمهور و دبیری رئیس سازمان بهزیستی بوده است.” وی افزود: “بر اساس سند سالمندی، پیش‌نویس “قانون جامع حمایت از سالمندان” نیز در حال تدوین است و امیدواریم با فعال کردن شوراهای سالمندی در استان‌ها، بتوانیم وظایف خود را به خوبی انجام دهیم.”

چشم‌انداز آینده: باشگاه‌های سالمندی، صفر کردن پشت نوبتی‌ها و فرصت‌های شغلی نوین

حسینی در پایان، چندین پیشنهاد عملی برای استان خراسان مطرح کرد: “ما به دنبال پیاده‌سازی طرح “شهر دوستدار سالمند” در ۱۰ شهر استان هستیم که شامل هشت مولفه اصلی و یک مولفه جدید یعنی گردشگری سالمندان می‌شود.”

وی همچنین از طرح راه‌اندازی باشگاه‌های روزانه سالمندان در ۷۳۵ منطقه آموزشی کشور با همکاری وزارت آموزش و پرورش خبر داد و گفت: “این باشگاه‌ها فضایی شاداب را برای فعالیت‌های فرهنگی، هنری، ورزشی و آموزشی سالمندان فراهم می‌کنند.”

معاون وزیر در خصوص تعهدات سازمان بهزیستی در استان خراسان رضوی، اظهار داشت: “تمامی پشت نوبتی‌های خدمات بهزیستی در استان، شامل حق پرستاری سالمندان، مستمری‌ها، یارانه‌ها و جهیزیه معلولان و مددجویان، به صفر خواهد رسید.”

وی افزود: “به دنبال ایجاد تسهیلات شغلی برای سالمندان از جمله اعطای وام و سهامداری در نیروگاه‌ها برای ایجاد مشاغل پایدار هستیم. همچنین با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، به دنبال طراحی ویلچرهای هوشمند هستیم که علاوه بر حرکت، وضعیت سلامتی سالمند را نیز بررسی کرده و حتی نقش فیزیوتراپ را ایفا کنند.” حسینی ابراز امیدواری کرد که با این اقدامات، بتوانیم به سمت “سالمندی سعادتمند” حرکت کنیم و کیفیت زندگی سالمندان در کشور را بهبود بخشیم.