جامعه ایران نگران دوران سالمندی خود؛روحیه استقلال و آزادی از سالمندان گرفته نشود

 یک سالمند در معرض انواع مشکلات، محدودیت ها و تهدیدات جسمی، روحی، اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند اگر به خوبی مورد حمایت قرار بگیرند و رویکردی مثبتی نسبت به این دوران وجود داشته باشد می تواند بدون هیچ دغدغه و نگرانی با انگیزه بالا این دوران را نیز پشت سر بگذراند.

شفقنا زندگی- سالمندی دوران حساسی ازحیات بشر است که بیشترین آسیب پذیری های زندگی در این دوران اتفاق می افتد. یک سالمند در معرض انواع مشکلات، محدودیت ها و تهدیدات جسمی، روحی، اجتماعی و اقتصادی قرار می گیرند اگر به خوبی مورد حمایت قرار بگیرند و رویکردی مثبتی نسبت به این دوران وجود داشته باشد می تواند بدون هیچ دغدغه و نگرانی با انگیزه بالا این دوران را نیز پشت سر بگذراند.

در واقع سالمندی دروان زوال نیست بلکه دوران بلوغ فکری و جسمی است، از دیدگاه دین اسلام نیز احترام به سالمندان که یکی از مصادیق آن والدین سالمند است از جمله مواردی است که نشان می­دهد سالمندی در دین ما از جایگاه والا و ویژه­ای برخوردار است بطوریکه حضرت محمد(ص) در خصوص اهمیت این مرحله از زندگی می‌فرماید: “هر سالمند در میان طایفه‌اش همچون پیامبری است در میان امتش” این در حالی است که روانشناسان انواع اختلالات روحی و روانی را مهم ترین بیماری و مشکل سالمندان در جامعه می دانند و تاکید می کنند که توجه به این قشر از مردم تنها به نیازهای معیشتی و جسمی آنها محدود نمی شود بلکه سالمندان باید از نظر روحی و روانی نیز مورد حمایت ها و توجه ویژه ای قرار بگیرد.

دکتر زهرا یداللهی استاد دانشگاه و عضو انیستیتو روانپزشکان ایران در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی، سن بالای ۶۵ سال را آغازی برای دوران سالمندی عنوان کرد و گفت: کلید اصلی سلامت روح و روان در سالمندان، سلامت جسم است و این دو رابطه ای دو سویه با یکدیگر دارند وضعیت یکی از آنها می تواند تعیین کننده وضع دیگری باشد. در واقع بیماری‌های جسمی توانایی جسمانی و عملکرد را دچار اختلال می‌کند و برای بیمار وضعیت ناامیدکننده‌ای بوجود می آورد که منجر به کاهش اعتماد به نفس و امید در آنها خواهد شد.

سالمندی آسیب پذیرترین گروه سنی انسان

وی در ادامه آسیب پذیری در دوران سالمندی را بسیار بیشتر از دیگر دوران های زندگی عنوان کرد و افزود: احساس تنهایی، عدم استقلال، مشکلات اقتصادی، احساس بی توجهی و محبت از سوی اطرافیان در سالمندان موجب آسیب پذیری این افراد شده و وقتی این آسیب پذیری بالا می رود به دنبال آن بیماری های مزمن نظیر مشکلات گوارشی، بی خوابی، سردرد، گرگرفتگی بدن، ناراحتی های قلبی و عروقی، دردهای استخوانی، احساس ضعف و ناتوانی نیز افزایش می یابد. بنابراین اختللات روحی و روانی ریشه و منشا بسیاری از بیماری های جسمی در سالمندان می شود.

فوت همسر بزرگترین شوک دوران سالمندی

این روانپزشک از دست دادن همسر را مهم ترین بحران دوران سالمندی دانست و گفت: بسیاری از سالمندان در این دوران همسران خود که همدل و همراه آنها هستند از دست می دهند و این بحران بزرگترین شوک، آسیب روحی و جسمی را به آنها وارد می کند بطوریکه تحمل این شرایط در اکثر سالمندان بسیار دشوار می شود و آنها امید و انگیزه خود را از دست داده و نمی توانند با شرایط جدید سازگار باشند بنابراین سالمندی را در بستر انواع بیماری سپری می کنند و دچار افسردگی شدید می شوند.

افسردگی شایع ترین اختلال روانی دوران سالمندی

دکتر یداللهی افسردگی را شایع ترین اختلال روانی دوران سالمندی دانست و گفت: اضطراب، احساس تنهایی، انزوا و طرد شدگی، تمایل به خودکشی، کاهش تمرکز، خستگی، اختلال شناختی و جنسی، اختلال در خواب، اشتها، تغییر شخصیت، تکلم و کارکرد هوشی و اعتیاد از سایر مشکلات روانی است که افراد مبتلا به بیماری در سنین سالمندی دچار آن می‌شوند.

بیش از ۸۰ درصد سالمندان ایرانی افسرده هستند

رسانه های مجازی جایگاه سالمندان در خانواده ها را متزلزل کرده است

بیش از ۸۰ درصد سالمندان در جامعه ما به اختلال افسردگی در درجات مختلف آن مبتلا هستند و این میزان در سال های اخیر به دلیل نفوذ قابل توجه تکنولوژی و رسانه های مجازی در خانواده های ایرانی بسیار افزایش یافته است چرا که این تکنولوژی ها روابط درون خانوادگی افراد را متزلزل کرده و آن توجه، جایگاه و احترامی که سالمندان در گذشته بین خانواده ها داشتند تضعیف شده است.

اگر چه سالمندان در جوامع شرقی به خصوص ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، منزلت و جایگاهی خوبی دارند و آمار خودکشی آنها در جوامع غربی به دلیل افسردگی شدید در نتیجه انزوا و نگهداری آنها در خانه های سالمندان بسیار بالا است.

مردان سالمند بیشتر از زنان به اختلالات روانی مبتلا هستند

برخلاف تصور عموم افسردگی ذات سالمندی نیست

این استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه مردان سالمند بیشتر از زنان به اختلات روانی به ویژه افسردگی مبتلا می شوند تأکید کرد: اگر چه بسیاری از سالمندان تصور می‌کنند که افسردگی ویژگی طبیعی دوره سالمندی است و از اینکه به آنها برچسب افسردگی زده شود نگران هستند  و حتی خانواده ها نیز افسردگی را از ویژگی های سالمندی می دانند اما بطور کلی میزان شیوع اختلالات روانی در بین زنان سالمند به دلیل اینکه بیشتر به پزشک مراجعه می کنند و تحت درمان قرار می گیرد کمتر از مردان سالمند است.

آلزایمر از دیگر اختلالات شایع روانپزشکی دوران سالمندی

دکتر یداللهی همچنین آلزایمر را از دیگر اختلالات شایع روانپزشکی دوران سالمندی دانست و گفت: در این بیماری تحلیل رفتن و کاهش تدریجی مغز موجب زوال عملکرد و توانایی عقلانی می شود البته سیر این اختلال تدریجی است و با افت مستمر قوای شناختی مشخص می شود که نه تنها خود فرد مبتلا بلکه اطرافیان وی را هم تحت تاثیر قرار می دهد.

وی اختلال حافظه و فراموشی را از جمله علائم این بیماری عنوان کرد و خاطر نشان کرد : بیمار مبتلا به آلزایمر در مرحله ابتدایی ممکن است اشیا را گم کند، وعده ملاقات را فراموش کند، داروهای خود را به طور مرتب مصرف نکند و یک سوال یا خاطره را مرتبا تکرار کند حتی اگر لحظاتی قبل آن را مطرح کرده باشد.

این روانپزشک یادآور شد: به تدریج که حافظه کوتاه مدت در سالمندی ضعیف تر می شود یبمار توانایی به یاد آوردن لغات مناسب برای جمله بندی را از دست می دهد توانایی نگهداری زنجیره افکار و ترتیب جملات نیز در بیمار مختل می شود به طوری که گاه بیمار در جمله سازی درمانده می شود.

آلزایمر در مراحل اولیه تشخیص قابل درمان و پیشگیری است

به گفته وی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بیماران مبتلا به آلزایمر دچار توهم و هذیان می شوند که عمدتا آسیب زا هستند که متاسفانه در بسیاری از مواقع آلزایمر در مراحل اولیه توسط بیماران تشخیص داده نمی شود و وقتی به پزشکی مراجعه می کنند که بیمار در مرحله شدید قرار گرفته و امکان پیشگیری و درمان آن وجود ندارد.

راهکارهای پیشگیری از آلزایمر

یداللهی تغییر رژیم غذایی، ورزش، کنترل دیابت و فشار خون، داشتن یک دفترچه همراه و یادداشت مطالب مورد نیاز، تلاش برای یادگیری مستمر، حل جدول، بازی های فکری و شطرنج حمایت روحی از بیماران و خانواده آنها، آموزش به بیماران و خانواده آنها در مورد سیر بیماری و ماهیت آن از جمله راهکارهای پیشگیری از ابتلا و یا پیشرفت این بیماری برشمرد.

مردم ایران نگران دوران سالمندی خود  هستند

تکریم سالمندان در جامعه کمرنگ تر شده است

در ادامه دکتر طاهره محمدی روانشناس در گفت و گو با شفقنا ، با بیان اینکه تکریم و احترام به سالمندان در جامعه ما روز به روز کم رنگ تر می شود، گفت: در گذشته سالمندان در جوامـع سـنتی از قـدرت و منزلـت زیـادی برخـوردار بودنـد و ذخـایر فرهنگ جامعه، دانش و تجربه محسوب می شدند. اما امروزه تغییر نـوع خـانواده، شـهری و صـنعتی شـدن جوامـع از جمله ایران پایگـاه اجتمـاعی سالمندان را دگرگون ساخته و آنها را با انواع مشکلات از جمله بیماری های روحی و روانی مواجه کرده است.

احساس مزاحم و سربار بودن مهم ترین علایم اختلالات روحی روانی سالمندان

دکتر محمدی، همچنین به مهم ترین علایم احتلالات روحی و روانی در سالمندان اشاره کرد و گفت: در واقع علائم افسردگی و مشکلات روحی در سالمندان با افسردگی در سایر گروه های سنی تا حدود می تواند متفاوت باشد، اما بطور کلی آرزوی مرگ زودرس، بی علاقگی به مواردی که در حالت طبیعی از آن خوشحال می شدند، استرس، احساس پوپی، عدم ثبات خلق و خو، تندخویی، اختلالات حافظه نظیر حواس پرتی، بی اشتهایی، کاهش اعتماد به نفس، احساس مزاحم و سربار بودن، خواب نامنظم، خستگی زودهنگام، بهانه گیر شدن از مهم ترین و شایع ترین اختلالات روحی و عصبی در بین سالمندان است که اگر جدی گرفته نشود به مراتب عوارض آن کیفیت زندگی آنها را به مخاطره می اندازد.

روحیه استقلال و آزادی از سالمندان گرفته نشود

این روانشناس اجتماعی با تاکید بر اینکه نباید روحیه استقلال و آزادی از سالمندان گرفته شود، اظهار کرد: در تمامی جوامع بخصوص در کشورهای پیشرفته دوران سالمندی، دورانی سرشار ا ز تجربه، سرمایه و عزت اجتماعی است که باید با فراهم نمودن شرایط و امکانات یک زندگی درست و آبرومندانه، علاوه بر بهره بردن از تجربیات ارزشمند آنها در زمینه های مختلف، امکان لذت بردن از زندگی را برای آنها فراهم کرد این در حالی است که متاسفانه در کشور ما به محض ورود به دوران سالمندی، آزادی و استقلال این افراد از آنها سلب و احساس اضافی بودن و سربار شدن به آنها تلقین می شود.

سالمندانی که در مراکز خارج از خانه نگهداری می شوند افسرده تر هستند
وی همچنین با بیان اینکه سالمندانی که از محیط خانواده دور و در مراکز دیگری نگهداری می شوند بیشتر با مشکلات روحی و روانی درگیر هستند، تصریح کرد: متاسفانه تکریم و احترام به سالمند در جامعه ما روز به روز نسبت به گذشته کم رنگ تر شده این در حالی است که دین اسلام جایگاه و احترام خاصی به سالمندان قائل است بطوریکه طبق فرموده حضرت محمد (ص)وجود سالمند در خانواده اش همانند پیغمبر الهی است در میان امتش ،لذا همه خانواده ها باید این سخنان را الگو قرار داده و بپذیرند یک سالمند در جمع خانواده سالم تر از مرکز دیگر نگهداری می شود.

بسیاری از خانواه های ایرانی با شیوه های زندگی سالم یک سالمند آشنا نیستند

این روانشناس در ادامه یادآور شد: البته در حال حاضر بسیاری از خانواه های ایرانی با شیوه های زندگی سالم یک سالمند آشنایی ندارند که در این زمینه باید آموزش هایی از رسانه ها در سطح عموم جامعه و خانواده ها ارائه شود تا شیوه های زندگی سالم نظیر توجه به امر ورزش و فعالیت های بدنی در میان سالمندان ترویج یابد.

محمدی در پایان خاطر نشان کرد:  برای بررسی سلامت در سالمندان توجه به حیطه های روانی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و عملکردی ضروری است. در واقع سلامت در سالمندان نسبت به دیگر گروههای سنی بیشتر باید جنبه ذهنی یا روانی داشته باشد و وضعیت سلامت سالمند نباید تنها محدود به جنبه های پزشکی باشد و لازم است متخصصان بالینی، روانشناسان و مشاوران نیز در این زمینه مداخله داشته باشند.

گفت وگو از طاهره مرادی- شفقنا زندگی